Hoe detecteren we de betekenis van muziek? We kunnen wat inzicht krijgen door naar een onwaarschijnlijke bron, gebarentaal, te kijken, concludeert een taalkundige analyse.
Philippe Schlenker:
"Muzikanten en muziekliefhebbers weten intuïtief dat muziek informatie over een extra-muzikale realiteit kan overbrengen. Muziek doet dit door middel van abstracte muzikale animaties die doen denken aan iconische, of picture-achtige, betekeniscomponenten die veel voorkomen in gebarentaal, maar zeldzaam in gesproken taal."
Gebarentaal muziek
Schlenker erkent dat gesproken taal ook iconische betekenissen gebruikt, bijvoorbeeld zeggen dat een lezing 'laaaaang' is geeft een heel andere indruk dan alleen maar zeggen dat het 'lang' was. Deze betekenissen zijn echter relatief marginaal in het gesproken woord. In tegenstelling hiermee, merkt hij op, zijn ze doordringend in gebarentalen, die dezelfde algemene grammaticale en logische regels hebben als gesproken talen, maar ook veel rijkere iconische regels. Geïnspireerd door de iconiciteit van de gebarentaal, stelt Schlenker voor dat de diverse gevolgtrekkingen getrokken op muzikale bronnen worden gecombineerd door middel van abstracte iconische regels. Hier kan muziek een realiteit nabootsen en een fictieve bron creëren voor wat als reëel wordt ervaren. Als voorbeeld verwijst hij naar het 'The Carnival of the Animals' (1886) van componist Camille Saint Saëns, dat de fysieke beweging van schildpadden wil vastleggen.
Schlenker:
"Toen Saint Saëns schildpadden wilde oproepen in 'The Carnival of Animals', gebruikte hij niet alleen een radicaal vertraagde versie van een energieke dans, de Can Can. Hij introduceerde ook een dissonantie om te suggereren dat de ongelukkige dieren struikelden, een effect verkregen door de enorme instabiliteit van het schokkende akkoord. We trekken allerlei conclusies over fictieve muziekbronnen wanneer we luisteren. Lagere toonhoogte is bijvoorbeeld geassocieerd met grotere geluidsbronnen, een standaard biologische code in de natuur, dus een contrabas zal gemakkelijker een olifant oproepen dan een fluit. Of, als de muziek vertraagt of zachter wordt, we natuurlijk stellen dat de fictieve bron van een stuk energie verliest, net zoals we dat zouden doen in onze dagelijkse, realistische ervaringen. Een hogere toonhoogte kan ook betekenen dat er meer energie is, een fysieke code, of meer opwinding, wat een biologische code is. Fictieve bronnen kunnen levend of levenloos zijn en hun gedrag kan een aanwijzing zijn voor emoties, die een prominente rol spelen in de muzikale betekenis. Meer in het algemeen is het geen toeval dat men vaak het einde van een klassiek stuk signaleert door tegelijkertijd langzamer, zachter en met een muzikale beweging naar meer medeklinkers te spelen. Dit zijn natuurlijke manieren om aan te geven dat de fictieve bron geleidelijk aan energie verliest en grotere rust bereikt."
Muziek
In zijn onderzoek werkte Schlenker samen met componist Arthur Bonetto om minimale aanpassingen aan bekende muziekfragmenten te maken om de bron van de betekeniseffecten die ze produceren te begrijpen. Deze analytische methode van minimale paren, geleend van taalwetenschap en experimentele psychologie, stelt Schlenker, zou in de toekomst kunnen worden toegepast op grotere muzikale fragmenten.
Bron: Science Daily
