Het is onkies om het te zeggen in deze tijd van dagelijkse dodenlijsten. Maar de klimaatramp in slow motion is nog altijd een grotere bedreiging dan het razendsnelle virus, dat over achttien maanden bedwongen is. De coronacrisis lost in één klap vier van onze grootste problemen op. Voor even, dat is waar, maar met een krachtig demonstratie-effect.

Het eerste probleem is vervuiling, uitputting en opwarming. De lucht wordt schoon, het energieverbruik daalt, de uitstoot stokt. Ons tweede probleem, dat een aanpak van vervuiling belemmerde, is complexiteit. Door ICT en sociale media beseffen we te goed hoe ingewikkeld en samenhangend alles is (maar dat was het altijd al). De wereld die we zien is te complex voor eenvoudige oplossingen, voor welke oplossing dan ook, zo lijkt het. Er zijn te veel knoppen om aan te draaien, te veel mogelijke effecten en nare verrassingen. Dat besef verlamt.

Ons derde probleem is lobbykracht. Misschien moet je het corruptie noemen. De grote invloed op de politiek van het bedrijfsleven – bovenal in olie, gas en geld – compromitteert al jaren ons vermogen om besluiten in het publieke belang te nemen. In de VS is het bar, maar hier ook. Het inperken van uitstoot, het belasten van vervuiling, het beter verdelen van inkomen – het liep keer op keer stuk op belangen die meestal achter de schermen van het dagelijks nieuws blijven, maar daarom niet minder effectief zijn.
Dat probleem is grotendeels ook even weg. De koersen kelderen, de inkomsten drogen op, de bovenbazen smeken om hulp. Even is alles politiek. Even hebben we de handen vrij van de aanhoudende druk van Big Business die nu op apegapen ligt. We kunnen eindelijk echt nadenken over het publieke belang. Maar dan hebben we wel een visie nodig.

Want ons vierde probleem is gebrek aan visie. We konden ons collectief geen andere wereld voorstellen dan die waarin we leven. Ook dat probleem is er niet meer. Wie de werkelijkheid beziet heeft even geen visie meer nodig. De maatregelen tegen het coronavirus hebben een demonstratie-effect dat veel en veel krachtiger is dan welke scenariostudie ook. Zo werkt het dus, als we de globalisering inperken. Geen vergezichten, maar dagelijkse realiteit. De dagelijkse werkelijkheid legt loepzuiver de menselijke eigenschap bloot die aan de wortel van zoveel problemen ligt. Die eigenschap is onze behoefte aan verplaatsing, onze aanleg tot reizen, ons geniale vermogen om te transporteren – met inzet van het wiel, van wind, stoom, kool, olie, gas.
Het blijkt mogelijk om de opwarming van de aarde te stoppen

Sinds we vanuit Afrika de wereld bevolkten, tot aan de productieketens die nu de wereld omspannen, steeds hebben we meer spullen en mensen op reis gestuurd. Dat is doorgegaan tot Rotterdammers een weekendje konden gaan shoppen in New York. Tot een kind in Den Bosch met één muisklik plastic rommel kon bestellen, geproduceerd onder mensonwaardige omstandigheden in een Chinese fabriekshal, per containerschip onder dieselwolken de oceaan opgestuurd, en door Bol.com met nog meer diesel voor de deur afgeleverd. Omgekeerd eet de Chinese arbeider kalfsvlees uit Den Bosch, want Nederland is de grootste exporteur ter wereld.
De wereldeconomie is synoniem voor verplaatsing en transport. En dat is doorgegaan tot die wereldeconomie de wereldecologie bedreigde. Dat alles is al een tijdje volstrekt helder, maar de oplossing was allerminst helder. De mondiale aanvoerlijnen vormen zo’n onontwarbare kluwen, de bedragen die ermee gemoeid zijn geven zo’n enorme lobbykracht, de banen die het genereert vormen zo’n arbeidsleger – dat er geen echte verandering voorstelbaar leek, geen geloofwaardige visie op een alternatief.

Totdat we ons het alternatief niet meer hoefden voor te stellen, maar het zich voor onze ogen ontvouwde. Er hoeft slechts aan een knop gedraaid te worden en de kluwen ontwart, het netwerk ontrafelt, de lobby is krachteloos. De dreiging voor klimaat, milieu en mens wijkt – voor even. Die knop heet mobiliteit. Grijp hierop in en ‘gansch het raderwerk valt stil’.
Het is maar voor even. Het gebeurt op een manier die niemand gewild heeft. Het heeft zeer, zeer hoge kosten. Maar het gebeurt. Niemand kan meer zeggen dat het onmogelijk is, de opwarming tegenhouden. Kunnen we dit ook zonder totale ontwrichting en zonder de dreiging van enge ziektes?
Dirk Bezemer Column #Economie. Uit De Groene Amsterdammer van 8 april 2020
www.groene.nl/2020/15

Can we stop global warming without scary diseases?