De Europese Commissie is van plan in heel Europa telecomgegevens op te vragen om te gebruiken in de strijd tegen corona, maar experts waarschuwen voor de gevolgen .

#Cybertracking, controle van gps-data en gezichtsherkenning: ook in Europa gebruiken overheden alle digitale surveillancemiddelen om tijdens de corona-uitbraak bij te houden waar hun burgers zijn. De smartphone als een soort digitale enkelband die controleert of mensen wel thuisblijven.

Europese landen die hiervan gebruik maken

Polen
In Polen kunnen burgers in quarantaine een app downloaden. Die vraagt ze onregelmatig om binnen twintig minuten een foto van zichzelf in hun omgeving te sturen. Automatische gezichtsherkenning bepaalt of het inderdaad om de persoon in quarantaine gaat. Deelname aan deze digitale quarantaine-check is vrijwillig, maar het vervangt een controlebezoek door een politieagent.

Engeland
In het Verenigd Koninkrijk werken onderzoekers van de Universiteit van Oxford aan een vrijwillige app die de verblijfplaatsen van besmette mensen registreert. Het is de bedoeling personen die in de buurt van deze mensen zijn geweest op te roepen in quarantaine te gaan.

Slowakije
De Slowaakse regering gaat een stap verder en bereidt een wet voor die de overheid toestemming geeft locatiegegevens van telefoons te gebruiken om te controleren of coronapatiënten in isolatie blijven. Het gaat om personen die besmet zijn met het virus en mensen die vanuit het buitenland naar Slowakije zijn gereisd.

Rusland
Rusland kondigde maandag aan burgers met behulp van telecomgegevens te willen waarschuwen dat ze met een coronapatiënt in contact zijn geweest. In Moskou hangen 190.000 camera’s in de stad die zijn voorzien van gezichtsherkenning. Gezichten kunnen op beeld herkend worden. Het bedrijf achter dit camerasysteem meldt dat het de grootste in zijn soort is. Met het systeem kunnen bijvoorbeeld criminelen opgespoord worden.

Oostenrijk
De Oostenrijkse telecomprovider A1 voorzag de overheid van geanonimiseerde locatiegegevens van klanten. Zo werd bekeken of burgers hun sociale contacten wel beperken. Om dezelfde reden deelde provider Deutsche Telekom gebruikersdata met het Robert-Koch Instituut dat in dat land de ziekte- en sterftecijfers bijhoudt.

België
In België maakte de krant Le Soir onlangs melding van een akkoord tussen de regering en telecombedrijven om actuele locatiedata te delen met een bedrijf dat aan datamining doet.Op verzoek van de Belgische politie krijgen Flitsmeister gebruikers nu automatisch een gesproken waarschuwing te horen zodra ze de grens naderen. Ze moeten omkeren omdat de grens gesloten is.

Nederland
In Nederland lijken dit soort initiatieven er nog niet te zijn. Wel zeggen telecombedrijven KPN en Vodafone/Ziggo bereid te zijn geanonimiseerde gegevens voor onderzoek te verstrekken als de overheid daar om vraagt. Vodafone/Ziggo zegt hiervoor nog geen „formeel verzoek” van de overheid te hebben ontvangen en wil niet zeggen of hierover met overheidsinstanties al wel contact is geweest. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) houdt er echter rekening mee dat ook in Nederland locatiedata gebruikt gaan worden in de strijd tegen Covid-19. „De AP vindt dat we goed moeten kijken welke technische middelen we tot onze beschikking hebben om het virus te stoppen. Wanneer overheidsinstellingen of andere organisaties een plan aan ons voorleggen, geven wij zo snel mogelijk aan of het kan of niet. Wij hebben hiervoor deze week een speciaal team in het leven geroepen”, aldus een woordvoerder.

Google Maps is – ook in Nederland – behoorlijk accuraat; door strenger toelatingsbeleid is het in sommige supermarkten volgens Maps nu niet druk, maar zijn er wel lange wachttijden om de winkel binnen te komen. Afgelopen weekend was ook te zien dat de Amsterdamse parken drukker bezocht werden dan normaal.

Facebook heeft een schat aan locatiegegevens, mede dankzij apps als WhatsApp en Instagram. Facebook-oprichter Mark Zuckerberg vertelde vorige week in een persconferentie dat zijn bedrijf nog niet was benaderd om meer locatiedata te verstrekken aan de overheid. Inmiddels is dat veranderd: Amerikaanse media melden dat zowel Facebook als Google door de overheid gevraagd is om meer geanonimiseerde gebruikersgegevens te delen. Het zou gaan om registratie van algemene gedragspatronen, zoals het gebruik van snelwegen of het bezoek aan supermarkten.
Lees over de surveillance van burgers tijdens de corona-uitbraak in China ook: Algoritmes en drones moeten het coronavirus in toom houden

Flitsmeister is een Nederlandse app die de mobiliteitsgegevens van 1,7 miljoen mensen bijhoudt. Elke tien seconden seint de app de exacte gps-gegevens van de telefoon door naar een centrale database. Op basis van die geanonimiseerde data zijn vertraging en doorstroming in het verkeer te meten. Het effect van de oproep om vanuit huis te werken is terug te vinden in de recente cijfers van Flitsmeister. De afgelopen weken viel het aantal gereden kilometers in Noord-Brabant als het snelste terug, omdat de oproep tot thuiswerken in die provincie een week eerder inging dan in de rest van Nederland.

Brussel wil miljoenen mensen gaan volgen via telecomdata tegen corona