Een epidemie van zelfoverschatting

Ik kwam het op verschillende plekken tegen: verontrustende berichten over een flinke stijging van het aantal dunning-krugergevallen. #Dunningkruger ? In 1999 beschreven twee Cornell-psychologen, David Dunning en Justin Kruger, dat proefpersonen die slecht scoorden op testen in onder meer logisch redeneren en grammatica, geneigd waren om hun eigen competenties op deze gebieden zwaar te overschatten. Mensen die hoog scoorden, bleken hun kennis juist te onderschatten. Sindsdien heet dit het ‘dunning-krugereffect’.

Volgens Dunning en Kruger leidt incompetentie op een bepaald terrein er gemakkelijk toe dat we onszelf op dat gebied overschatten en anderen juist onderschatten. Door het gebrek aan kennis hebben we domweg niet in de gaten hoe weinig we weten.

De wereldwijde corona-uitbraak leidt momenteel tot een dunning-krugerpandemie. Op elke digitale straathoek kom je mensen tegen die het beter weten dan onderzoekers, medici en bewindslieden. Podcaster Mark Eikema zei het mooi: Nederland telt inmiddels niet alleen 17 miljoen bondscoaches, maar ook 17 miljoen virologen. Nu is het misschien nog best vermakelijk dat hordes twitteraars hun eigen kennis overschatten. Gevaarlijker wordt het wanneer leiders aan dunning-kruger lijden.

Het online tijdschrift Salon.com noemde Donald Trump vorige week „Our Dunning-Kruger President”. Een van de aanleidingen: Trump bezocht begin maart de Centers for Disease Control and Prevention in Atlanta om zich te laten informeren over het coronavirus. Na afloop zei hij tegen de pers: ‘Ik hou van deze stuff. Ik begrijp het echt. Mensen zijn verrast dat ik het begrijp. Al deze dokters zeiden: Hoe kan het dat u er zoveel over weet?” (letterlijke vertaling van het transcript op de website van het Witte Huis).

Als het gaat om leiderschap, zit er nog een extra addertje onder het gras. Wij zijn namelijk geneigd om mensen die zich meer zelfverzekerd gedragen – of ze daar nu reden toe hebben of niet – eerder als leiders te zien. Onderzoekers zien dit als een van de redenen dat meer mannen dan vrouwen in leidinggevende posities werken. Mannen blijken namelijk eerder geneigd hun kennis en vaardigheden te overdrijven dan vrouwen. Zo schatten mannen hun eigen IQ gemiddeld hoger in dan vrouwen. Tel hier nog wat dunning-kruger bij op en het is opeens niet zo gek meer dat er op allerlei leidinggevende posities mannen zitten van wie je denkt: hoe komt híj daar?

Bestaat er een geneesmiddel tegen zelfoverschatting? Min of meer. Onderzoekers Dunning en Kruger stelden in hun experimenten vast dat hun proefpersonen na een grondige training op een specifiek terrein inzagen dat ze er daarvoor maar weinig van wisten. Hierbij ging het wel om mensen die vooraf hadden beloofd mee te werken aan het onderzoek. In de praktijk zal iemand die last heeft van het dunning-krugereffect domweg niet geloven dat hij meer kennis nodig heeft.

En wat kan ik zelf met deze kennis? Voortaan nog iets wantrouwender luisteren wanneer iemand beweert dat hij ergens verstand van heeft. En nog iets beter opletten wanneer de weifelende wetenschapper het woord neemt.

Juist zij die zeggen: ik weet hier eigenlijk niet zoveel van, weten waarschijnlijk waarover ze praten.

Bron: NRC Ben Tiggelaar schrijft wekelijks over persoonlijk leiderschap, werk en management.