Een herborist aan zee

Duinen, zand en zee. Maar zijn er ook planten hier? Eetbaar en geneeskrachtig? Op het strand zie ik zand en op een mooie dag ook mensen, veel mensen. En toch, hier en daar, vind ik ook aangespoeld eten. Zeewier en kwallen of blikjes van vergane boten.
Aangespoelde, overboord gegooide blikjes durf ik zelf niet eten. Maar losgeslagen blaaswier (Fucus) kan ik wel smaken, het bevat geconcentreerde jodium en andere mineralen, waardoor ze als voedingssupplement gebruikt kunnen worden, mits ze niet verontreinigd zijn met zware metalen of hondenstront.

Na het strandzand vormen zich beginnende duinen, wat niks anders is dan opwaaiend zand, wat anders dan opwaaiende zomerjurken. Stuivend zand en zoute winden, bijna woestijn, maar ondanks de barre omstandigheden proberen planten zich hier te vestigen. Leven, overleven zo zijn wij en zo zijn ook de planten.

Zeeraket

In die beginnende duinen, tussen strand en zeereepduin vinden we de eerste overlever, de Zeeraket (Cakile maritima) met zijn vele roze bloempjes en zijn stevig vlezig blad is hij gemakkelijk te herkennen. Hij ontkiemt waar aanspoelsels, zoals wier en hout, verteerd worden. Met zijn lange puntige wortel gaat hij soms 1 meter diep in het zand op zoek naar zoet water..
Het korte vruchtje van de Zeeraket bestaat uit 2 delen die elk één zaadje bevatten, het bovenste deel maakt zich eerst los van de plant. Het bevat lucht en kan zo drijven op het zeewater. Het tweede zaadje blijft bij de moederplant totdat deze afsterft en voedsel vormt voor het achtergebleven zaadje. Dus kind eet moeder op!

Cakile is afgeleid van een oud Arabisch woord ‘kakeleh’ wat dokter betekent. In de Middeleeuwen was Zeeraket gekend bij de Arabische dokters voor zijn gebruik tegen scheurbuik. Niet verwonderlijk want veel Raketsoorten bevatten veel vitamine C en scherpe ontsmettende mosterdolieglycosiden. Dus zeker eetbaar mits er geen zand en verontreinigde rommel tussen de planten hangt.

Strandbiet

Strandbiet (Beta vulgaris maritima) groeit op de meest voedselrijke plaatsen aan de vloedlijn. De bladeren zijn rijk aan ijzer en vitamines, maar de taaie bladeren zijn moeilijk te kauwen. De Strandbiet is de voorloper van onze gekweekte suiker- en voederbiet.

Loogkruid

Stekend loogkruid (Salsola kali), je vindt hem in groepjes op het naakte duinenzand. De lijnvormige bladeren eindigen op een prikkend puntje, vandaar de naam ‘stekend’ In de Oudheid maakte men zeep met deze plant, zeep ontstaat door het uitlogen van vetten, vandaar dus loogkruid.

Zeewolfsmelk

Een merkwaardige plant is de Zeewolfsmelk (Euphorbia paralias). Deze vorstgevoelige plant overwintert dank zij talrijke, wat ondergestopte zijstengsels in het warme stuivende zand. Het melksap is giftig en etsend, konijnen springen er in een boogje omheen.Het sap veroorzaakt wonden te vergelijken met een wolvenbeet, wat de Nederlandse naam verklaart. Vroeger wreven bedelaars hun gezicht in met dit sap. De etterende zweren die het veroorzaakte, wekten medelijden op. Wat een mens al niet heeft gedaan om zijn kost te verdienen.

Zeewinde

Een laatste plant van de zeereep is de Zeewinde (Calystegia soldanella), met zijn lange, soepele, kruipende stengel en zijn mooie purperroze bloemen is het een goed herkenbare verschijning. De bloemkroon staat wijd open en heeft de vorm van een oude grammofoonspeler. Binnenlandse familieleden zoals Haagwinde en Akkerwinde, de zogenoemde pispotjes, hebben een sterke laxerende werking. In de apothekersboeken noemt men dat een drasticum, dus toch voorzichtig, niet drastisch omgaan met deze lieverdjes.

Een smal biotoopje aan het strand en toch planten met een verhaal. Lichamelijk en geestelijk eetbaar.