Richard Rose, een bekende Amerikaanse mysticus en filosoof had ooit eens gezegd "de enigste zekerheid dat men heeft, is dat men vroeg of laat eindigt in de marmeren tuin'. Dit is wat hij te horen kreeg toen hij vroeg aan een boer welke zekerheid dat die had. Bijna alle mystici en wijzen brachten dit topic ter sprake, de dood is iets waar je niet naast kunt kijken. Het is zoiets als de achtergrond van een projectscherm. Je bent zo gefocust op de bewegende beelden dat het uit het zicht verloren raakt. En wanneer dat de projector uitdooft wordt je geconfronteerd met de achtergrond waarop het draaide 'de leegte'. Op dezelfde wijze kan er ook intensiteit in het leven komen. Door jezelf niet te verstoppen voor dat feit en er recht tegenaan te kijken, worden de kleuren van het leven veel intenser.
Ons leven bestaat vaak uit tegenstellingen:
- Hoe meer je te weten komt, hoe meer je begint te beseffen dat er nog veel meer te weten valt.
- Hoe meer je van een meid houd en probeert indruk op haar te maken, hoe meer je door een of andere reden haar juist wegjaagt
- Hoe meer communicatiemiddelen en Facebook dingen je hebt hoe geïsoleerder en eenzamer het aanvoelt.
- Hoe bewuster we worden van onze eigen sterfelijkheid, hoe levendiger we worden. De dood en de confrontatie ermee doet je beseffen hoe waardevol het leven is.
Een voorbeeld ter illustratie:
Ik heb een uur op het internet gezocht naar een voorbeeld dat goed aanvoelde en ben er niet in geslaagd om hem te vinden. De meeste voorbeelden gingen over de mensen die een religieuze ervaring kregen nadat ze tijdelijk klinisch dood waren verklaard. Wat ik hier wilde aanhalen is een levendige en bezielde gevoel dat je krijgt door geconfronteerd te worden met je eigen sterfelijkheid. Bij het ontbreken van een voorbeeld van iemand had ik zelf een voorbeeld in verwerkt. De komende situatie gebeurde toen men mij meevroeg om een crematie van een jonge man van nog geen 19 jaar oud bij te wonen.
"Er waren 2 jongens in de familie, de 19-jarige was de oudste en er was nog een andere die jonger was. De vader en de moeder waren troosteloos en hartverscheurend aan het snikken, ik voelde mij heel slecht op dat moment. Ik was volledig mee in de emotie van het gebeuren en kon er niets aan doen, achteraf kwamen er ook nog tranen in mijn ogen. Ik probeerde die zo goed en zo kwaad te verbergen, en ik hoop dat het me gelukt was. De kleine jongen dat ook gewikkeld was in een dun witte pij nam een fakkel in zijn hand en stak de brandstapel aan. Tijdens heel dat proces was ik bang dat zijn broertje zichzelf in brand zou steken. Het ding dat hij droeg was licht ontvlambaar en het was gewoon verdomd gevaarlijk om dat te doen (die fakkel was heel dicht bij zijn pij die veel te groot was voor die kleine, daarnaast stond hij gewoon pal naast die brandstapel!). Dat moment, herinner ik mij zeer goed (te goed naar mijn zin). Het lichaam begon verteerd te worden door vlammen, en het was ook de eerste keer in mijn leven dat ik op die manier een mens had zien branden. Vreemd hij was jonger dan mij, het kon ik zijn geweest. Het leven is vluchtig en daar op dat moment was er iets in mij geknapt. Het was geen filosofie, geen boek, geen lering, het was zo echt als het maar kan zijn. Het drong tot mij door dat er geen zekerheid is, vandaag ben je er en morgen misschien niet meer en toch, toch verdoen we ons leven met zoveel triviale dingen. Dom, hoe dom zijn we toch? Elk moment is waardevol en de tijd dat voorbij is krijg je nooit meer terug. Ik was verzonken in mijn mijmeringen: het zou beter zijn moesten we in ons land de dood niet zouden verstoppen. De dood kan juist je ogen openen voor het belang van ons leven. Leven dat te vaak vervliegt in trivialiteiten van ons dagelijks koortsachtig rondgeloop."
Een tijd lang na deze gebeurtenis was er sterk levendig gevoel dat ontstond door het besef van mijn eigen sterfelijkheid. Een drang om actief in het leven te staan en werkelijk iets doen aan je levenssituatie.
Veel auteurs die de thematiek spiritualiteit en levensbeschouwing aanhalen vermelden vaak iets over het belang van de dood. Hier zijn enkele voorbeelden: Jed McKenna, Richard Rose, Charles Bukowski en Mark Manson. Om mijn punt te maken zou ik graag het boek van de laatste auteur erbij nemen en een fragment uit dat boek hierin verwerken. De titel van het boek noemt 'The Subtle Art Of Not Giving A Fuck' en het is een van de eerste kopieën die uitkwamen (in het Engels):
“Confronting the reality of our own mortality is important because it obliterates all the crappy, fragile, superficial values in life. While most people whittle their days chasing another buck, or a little bit more fame and attention, or a little bit more assurance that they’re right or loved, death confronts all of us with a far more painful and important question: What is your legacy?
How will the world be different and better when you’re gone? What mark will you have made? What influence will you have caused? They say that a butterfly flapping its wings in Africa can cause a hurricane in Florida; well, what hurricanes will you leave in your wake?
As Becker pointed out, this is arguably the only truly important question in our life. Yet we avoid thinking about it. One, because it’s hard. Two, because it’s scary. Three, because we have no fucking clue what we’re doing.
And when we avoid this question, we let trivial land hateful values hijack our brains and take control of our desires and ambitions. Without acknowledging the ever-present gaze of death, the superficial will appear important, and the important will appear superficial. Death is the only thing we can know with any certainty.” (Manson, 2016)
De dood maakt deel uit van het leven, net zoals de schaduw niet los van het licht kan bestaan. Onze geest probeert vaak de gedachten over de dood te verdringen maar tegelijkertijd verdringen we het leven zelf. De waarde van de dingen wordt erkend in de vergelijking ervan. Het leven wordt veel kleuriger en zinvoller op de achtergrond van de dood, door bewuster te worden van onze sterfelijkheid. Een schoolvoorbeeld zijn de mensen die op het nippertje aan de dood waren ontsnapt. Mensen worden voor een bepaalde tijd na een dergelijke gebeurtenis veel levendiger, begripvoller en in de werkelijkheid van het moment.
Over momenten gesproken, nu zit ik in de openbare bibliotheek. Er hangt hier een bord, waarop er staat dat het stil moet zijn, maar dat is het niet! Hier en daar hoor je gesprekken, wandelende bibliothecarissen en verwarde studenten met een neurotische tic in hun oog. Thuis was de situatie niet veel beter, onze buurman is bezig een tuinhuisje bij elkaar te timmeren. De geluiden dat er vandaan komen zijn te vergelijken met een pas aangelegde industrieterrein. De laatste tijd krijg ik meer en meer de indruk dat de stilte een luxe aangelegenheid aan het worden is. Het is trouwens een mooi voorbeeld van de kennis der vergelijking. Een jaar geleden was het stil bij ons. Ik waardeerde die stilte nooit, en nam het aan als iets vanzelfsprekends. Hoewel hier en nu is er plots een besef van hoe aangenaam het toen was geweest om na te denken over dingen. Om echt na te denken en door te dringen tot de kern van de materie is stilte best wel handig.
Een tijd later ging ik naar buiten om verder te werken aan dit blog, het lawaai in de bib werd mij ondraaglijk. Voor de bibliotheek is er een klein pleintje waar er zelden iemand zit. Ik besloot om daar verder te werken en voor de eerste keer die dag werd het stil (zaaaaalig). Alweer een paradox, op de plaats waar er een bord hangt van 'hier moet het stil zijn' is alles behalve stil. Terwijl dat op de plaats waar er niets hangt en iedereen kan zitten praten, is het zo stil als in de kerkhof. Dat laatste is trouwens wat ik denk over de hele wijsheid en zelfkenniskwestie:
Zoek wijsheid op de plaatsen waar iedereen het zoekt,
Doe de dingen die iedereen het doet,
Denk de dingen die iedereen denkt,
Leest boeken die iedereen leest,
En je eindigt waar iedereen eindigt met alles en nog wat behalve datgene wat je zocht.
... alweer een paradox.
Bibliografie
Manson, M. (2016). The Subtle Art Of Not Giving A Fuck. 195 Broadway, New York, NY
10007: HarperCollins Publishers,.
