Geen feiten maar de domheid regeert
Onwetendheid vieren als ‘volks’ en kennis verwerpen als ‘elitair’, dat is de cultuur van de stroming die ik domrechts noem. Laat de makelaars van opzettelijke onwetendheid niet wegkomen met misplaatst slachtofferschap en spreek hen consequent aan op leugens, misleiding en opruiing.
Sander Schimmelpenninck (1984) is journalist, columnist bij de Volkskrant en presentator van de Zelfspodcast. In de tv-serie Sander en de kloof stelde hij kansenongelijkheid aan de kaak. In zijn boek Sander en de brug deed hij voorstellen om daar iets aan te doen.
In deze messcherpe analyse laat Sander Schimmelpenninck zien hoe domheid Nederland steeds meer in zijn greep heeft.
Het is een groot taboe in Nederland: domheid benoemen. Want domheid wordt geassocieerd met ‘lage intelligentie’. De domheid in dit boek is geen eigenschap, maar een politieke strategie. Beter weten, of kunnen weten, en toch vasthouden aan bewezen onwaarheden, onterechte beschuldigingen en misleidende frames. In deze messcherpe analyse laat Sander Schimmelpenninck zien hoe dat soort domheid Nederland steeds meer in zijn greep heeft. Het vult talkshows, bepaalt verkiezingen en maakt je tot een influencer van formaat. Maar het tast ook de democratie, de rechtsstaat, de wetenschap en de journalistiek aan. Daarom moet domheid als strategie worden ontmaskerd. Niet om mensen als dom ‘weg te zetten’, maar om te beschermen waar domheid het op gemunt heeft: de open, democratische samenleving.
Het essay "On Stupidity" van Dietrich Bonhoeffer uit zijn werk "Letters and Papers from Prison" biedt diepgaande inzichten in de aard van domheid en de relatie ervan met macht. Hier zijn de belangrijkste punten uit Bonhoeffers analyse: Het gevaar van domheid Bonhoeffer betoogt dat domheid gevaarlijker is dan kwaadaardigheid. In tegenstelling tot het kwaad, dat kan worden blootgelegd en weerstaan, is domheid immuun voor rede of feiten.
Hij stelt: "Tegen domheid zijn we weerloos. Noch protesten noch het gebruik van geweld bereiken hier iets; redenen vallen in dovemansoren; feiten die iemands vooroordeel tegenspreken, hoeven eenvoudigweg niet te worden geloofd".
Kenmerken van domheid Bonhoeffer beschrijft verschillende kenmerken van domheid: Het is geen intellectueel defect, maar een menselijk defect. Het kan mensen van alle intellectuele capaciteiten treffen. Domme mensen zijn vaak koppig en zelfgenoegzaam. Ze kunnen gevaarlijk worden als ze worden uitgedaagd, omdat ze in de aanval kunnen gaan. Sociologische aard van domheid Belangrijk is dat Bonhoeffer domheid ziet als een sociologisch fenomeen in plaats van een puur psychologisch fenomeen.
Hij merkt op: Domheid komt minder vaak voor in eenzaamheid en meer in sociale situaties. Het is vaak een gevolg van historische omstandigheden en externe omstandigheden. Relatie tot macht Bonhoeffer trekt een cruciaal verband tussen domheid en macht: "Elke sterke toename van macht in de publieke sfeer, of het nu van politieke of religieuze aard is, infecteert een groot deel van de mensheid met domheid".
Hij betoogt dat mensen onder invloed van toenemende macht hun innerlijke onafhankelijkheid en hun vermogen om kritisch te denken verliezen. Domheid overwinnen Bonhoeffer suggereert dat het overwinnen van domheid het volgende vereist: Bevrijding in plaats van instructie. Externe bevrijding gaat vaak vooraf aan interne bevrijding. De "vrees voor God" als het begin van wijsheid, wat leidt tot verantwoordelijk leven.
Bonhoeffers analyse waarschuwt voor de gevaren van onkritisch denken en het belang van het behouden van innerlijke onafhankelijkheid in het aangezicht van machtige ideologieën of bewegingen.
