Wat is het Stockholmsyndroom?

Wat is het profiel van de dader en het slachtoffer?

Hoe herken je het Stockholmsyndroom? En zoveel meer.

Je weet dat er iets mis is en dat je moet vertrekken uit de bestaande relatie, maar je wordt om één of andere reden tegengehouden. Je beschermt de dader en klampt je vast aan dat tikkeltje goodwill dat je nog gegeven wordt. ‘Het zal allemaal zo erg niet zijn als ik mij inbeeld… ’

Als slachtoffer duurde het ellenlang eer ik (h)erkende dat ik leed onder het Stockholmsyndroom.

Samen met een team van therapeuten heb ik mijn eigen  destructieve relatie  met een psychopaat onder de loep genomen.

Hoe kan een zelfstandige, onafhankelijke vrouw zo erg misleid worden?

Onderbouwd door wetenschappelijke uitleg en mijn eigen ervaring krijg je een uitgebreide kijk op deze destructieve vorm van machtsmisbruik.

Ik neem jullie mee van a tot z. 

Hierbij krijg je een antwoord op de volgende vragen:

1. Het profiel van de dader

2. De achtergrond van het stockholmsyndroom

3. Symptomen van het stockholmsyndroom

4. De slachtoffers van het stockholmsyndroom

5. De diagnose is gesteld. Wat nu?

6. Wat als je samen kinderen hebt?

7. Zou het jou kunnen overkomen?

Mijn relatie met Jonas is het typische voorbeeld van het stockholmsyndroom binnen een psychopathische relatie.

Jonas duwde zichzelf vanaf dag 1 in de slachtofferrol. Ik hoorde onmiddellijk hoe hij altijd al werd mishandeld en misbruikt. Als kind door zijn vader, later door zijn echtgenote.

Ik geloofde alles wat hij mij vertelde ondanks alle opleidingen en cursussen die ikzelf als relatiecoach ooit had gevolgd. Had ik maar alvast een cursus rond  narcistisch slachtoffertrauma  gevolgd, dan zou ik mezelf en mijn kind van heel wat later leed hebben bespaard.

Ik kreeg van Jonas de eerste maanden van onze relatie een heel gevoelige kant te zien.

Slachtoffers hebben positieve gevoelens ten opzichte van degene die hen misbruikt en staan vaak negatief tegenover personen die hen willen helpen.

Telkens wanneer de dader een klein beetje menselijkheid toont, beschouwt het slachtoffer dat als een zeer positieve eigenschap van haar partner, terwijl dit in wezen toch net is wat een mens binnen een normale relatie mag verwachten.

Die ene keer om de zoveel tijd dat Jonas op zijn knieën zat om zijn zogenaamde spijt te betuigen, waren genoeg om mijn stockholmsyndroom te versterken.

Dit duurde maar liefst 8 jaar lang. Zelfs 4 jaar na huisuitzetting wegens heftige praktijken, verdedigde ik Jonas nog.  

Voor buitenstaanders is mijn gedrag een paradoxale situatie.

Deze verklaring wordt uitgelegd als het willen beschermen van de dader.

Het stockholmsyndroom zal vaak tot ontwikkeling komen in omstandigheden waar de dader absolute controle over het slachtoffer kan uitoefenen.

Mishandelde vrouwen doen vaak geen aangifte bij de politie.

Bij mij gebeurde het pas na de zoveelste ziekenhuisopname. Toen ik voor de zoveelste keer hiertoe aangemoedigd werd door het ziekenhuispersoneel.

Toch ben ik geen alleenstaand geval.

Daders vervallen in herhalend gedrag ongeacht hoeveel partners de revue passeren. 

Ze slagen erin om al hun partners te domineren en te chanteren. 

De eerste echtgenote van Jonas trok haar ingediende klachten later weer in, ook al was zij wekenlang arbeidsongeschikt na een zoveelste woedeaanval.  

Sommige vrouwen nemen de mishandelaar vrij lang in bescherming, dit is een typisch kenmerk van het stockholmsyndroom.

De nieuwe vrouw van Jonas is nog erger, deze helpt Jonas letterlijk bij zijn daden.

Het zorgde er zelfs voor dat ik aan artsen vroeg of de ene narcist een andere narcist kan aantrekken en vreedzaam ermee in een relatie kan zitten.

Dit kan, maar er is eerder sprake van  codependentie  alsook van het stockholmsyndroom. 

Het stockholmsyndroom kan ook omschreven worden als de toestand waarbij een slachtoffer sympathie voelt voor degene waardoor zij wordt misbruikt.

Sympathie tonen brengt nochtans geen verandering in het gedrag van de psychopaat. Integendeel, het is voor hem net de gelegenheid om je nog meer te misbruiken. 

Sympathie houden voor de dader is bij therapeuten reeds lang gekend.

Zij beschrijven het vaak onder de noemers Emotional Bonding of Traumatic Bonding.

Het is eigenlijk een overlevingsmechanisme, ik kan mezelf er compleet in herkennen.

Ik leefde met Jonas samen van dag tot dag, hopende de volgende ochtend nog levend te halen.

Vaak zijn er verschillende fases herkenbaar in de relatie tussen slachtoffer en dader.

 Er zijn momenten van positief gedrag afgewisseld met slecht gedrag.

De ene keer is er de bestraffing, de andere keer romantiek en maneschijn.

Het is net die omwisseling tussen een goede en een slechte behandeling die ervoor zorgen dat het slachtoffer sympathie blijft voelen voor haar mishandelaar.

De hoofdreden is dreiging.

Het slachtoffer is doodsbang dat de dader de dreigementen echt zal uitvoeren.

Je bent in panische angst.

Wat als hij de kinderen echt vermoordt?

Wat als hij echt jouw ganse familie uitmoordt?

Wat als hij echt connecties heeft met een netwerk dat jou zal gebruiken als seksslavin?

Wat als hij echt een huurmoordenaar klaarstaan heeft om jouw leven te beëindigen?

Wat als hij jou echt eigenhandig de keel over zal snijden? 

Er is steeds sprake van een oneerlijke en manipulerende situatie waarbij één partij al de macht in handen heeft.

• Intimidatie.
• Momenten van goedheid of zachtheid aangeboden door de dader.
• Het gevoel hebben dat het wel meevalt.
• Denken dat de schuld bij jezelf ligt. Dit beeld word je namelijk opgedrongen door de dader, zo erg dat je dit op den duur wel moet geloven (gaslighting).  
• Het gevoel niet meer uit de destructie weg te raken.
• Het slachtoffer blijft in de situatie zitten, vooral gezien de band met de dader. Deze band kan zelfs heel miniem zijn, zoals de bevoorrading van doodnormale zaken als het verkrijgen van voeding of hoognodige medicijnen.
• Isolatie van het slachtoffer, vaak vervreemding van de eigen ouders, broers of zussen.
• Het slachtoffer werkt niet mee wanneer hulpverleners de mogelijkheid bieden om het misbruik stop te zetten.
• De angst overheerst elke vorm van denkbeeldige vrijheid.

• Mishandelde of misbruikte vrouwen.
• Mishandelde of misbruikte mannen.
• Mishandelde of misbruikte bejaarden.
• Mishandelde of misbruikte kinderen.
• Oorlogsgevangenen, denk aan de tweelingen waarop in de tweede wereldoorlog experimenten  gedaan werden.
• Slachtoffers van een ontvoering.
• Slachtoffers van een gijzeling. 
• Leden van een sekte. 

Bijna iedereen die in zo een traumatische situatie terecht komt, zal last krijgen van het stockholmsyndroom.

Er zijn zelfs slachtoffers die in staat zijn om voor hun mishandelaar te zorgen.

Dit is een handeling om het misbruik te kunnen rationaliseren.

Er zijn slachtoffers die boos zijn op een vriendin of familielid wanneer deze het misbruik aangegeven heeft.

Er zijn ook gevallen bekend van slachtoffers die wenen als hun mishandelaar of ontvoerder in de gevangenis belandt. 

Er kan zelfs sprake zijn van Cognitieve Dissonantie.

Hoe meer er geïnvesteerd werd in een relatie,  hoe sterker dit verdedigingsmechanisme zal zijn.

Wegwezen.

Letterlijk, als de bliksem wegwezen. 

De dader afblokken.

Alle contact verbreken.

Ga verhuizen.

Verander jouw telefoonnummer.

Verander de naam van je facebookprofiel.

Blokkeer hem.

Het machtsspelletje van aantrekken en afstoten zal vermoedelijk nog jaren duren.

Je zal degenen die jou beschermen vermoedelijk om de tuin leiden.

De gezagvoerders in een vluchthuis hun regels negeren.

Jouw ouders die je uit de shit gehaald hebben beliegen.

Je zal alles doen om de dader toch nog te kunnen zien, omdat je zijn mooie praatjes gelooft. Omdat je ondanks alles van hem blijft houden. Omdat je hoopt dat er verbetering optreedt en hij alsnog zal veranderen, wachtende op die dag dat hij effectief therapie opstart. Tot je gaat inzien dat je letterlijk vele jaren van je leven vergooid hebt.

Hopelijk ga je binnen een volgende relatie niet dezelfde weg op.   

Het keer op keer aantrekken van een destructief persoon is typisch voor  onveilig gehechte personen , codependenten of Stockholm slachtoffers, al was het maar omdat die nieuwe kandidaat zichzelf steeds opnieuw introduceert als een slachtoffer.

Jij loopt steeds opnieuw en opnieuw in een gelijkaardige val.  Meer nog, je valt op deze types mannen die je zelf als gevoelig omschrijft. Tot het masker afvalt en je de zoveelste les geleerd hebt. 

Wat ook herkenbaar is aan dit soort daders is de volgende vaststelling:

Middenin de vechtscheiding met jou blijken de eerdere slachtoffers plots afgeschilderd te worden als droomvrouwen waarmee de narcist altijd een goede band had, zelfs tijdens de scheiding, volgens eigen zeggen dan toch.

Je weet wel, die vrouwen waarvan jij ooit geloofde dat hij hun slachtoffer was. De vrouwen die volgens hem aan ouderverstoting deden.

Deze vrouwen worden plotseling afgeschilderd als goede vrouwen waarmee ze zogenaamd co-ouderschap konden uitvoeren, terwijl eerder ook deze vrouwen jarenlang afgeschilderd werden als daders van ouderverstoting.

Er is één schamele troost.

Ooit zal ook jij de eer halen om voorgesteld te worden als ‘miss perfect’ tijdens jullie  echtscheiding .

Ooit zal ook jij de eer halen te horen dat je toch altijd een droomvrouw was binnen de relatie. De dag dat hij middenin de vechtscheiding zit met zijn volgend slachtoffer. Dat is de dag dat jij kan glimlachen en alles achter jou kan laten.

De dag dat jouw eigen kinderen oud genoeg zijn om de narcist voorgoed uit je leven te bannen.

Tot die dag wens ik jou heel veel sterkte.

Tot die dag adviseer ik jou om jezelf en je kinderen te helen. Je te laten begeleiden door professionals.

Je kan ook eens proberen om jouw consulent dit blog onder ogen te brengen.

Of je kan zelf een boek schrijven of dagboek bijhouden. Want dat blijkt vaak de beste vorm van therapie te zijn als je jarenlang leed onder het Stockholmsyndroom.    

Een jonge vrouw die door haar levenspartner  gedwongen werd tot prostitutie  kreeg van haar advocaat de vraag gesteld waarom zij zich hiertoe liet manipuleren.

Waarom laat een assertieve vrouw zich zo domineren?

Het is een uitspraak die veelal gedaan wordt.

‘Ik ben niet onveilig gehecht en zou mij nooit op dusdanige manier laten manipuleren’.  

Ben je zeker? Ben je absoluut zeker?

Iedereen die te maken krijgt met het Stockholmsyndroom gaat over grenzen heen die de persoon in kwestie binnen een andere relatie nooit zou toestaan.

De vrouw die deze vraag gesteld kreeg, hield aan haar eerdere weigeringen een invaliditeit over van meer dan 66%. Was zij assertief blijven reageren zou zij het vandaag vermoedelijk niet meer kunnen navertellen. 

Het is wetenschappelijk bewezen dat bij schrijnend machtsmisbruik de verlammende angst boven alles zegeviert.

Wat als jij  de tweede wereldoorlog  had meegemaakt?

Denk je nu echt dat al die soldaten en militairen die naar de pijpen van narcist  Adolf Hitler  dansten een onveilige hechting meemaakten in hun kindertijd?

Een  psychopaat of narcist  gehoorzamen behoort tot de overlevingsstrategie.

Wat als jij gedwongen zou worden om in  de treinen op weg naar Auschwitz  plaats te nemen?

Zou je blindelings gehoorzamen of zou je dwars gaan liggen als je de loop van een geweer op jezelf of je kinderen gericht ziet?

Wat als jij gedwongen zou worden om je uit te kleden voor een bende soldaten in oorlogsgebied?

Wat als jij morgen gedwongen wordt tot prostitutie of anders de keel overgesneden zal worden?

Of jouw kind vermoord kan worden.   

Ben je zeker dat jij blijft weigeren wetende dat de persoon in kwestie overal mee wegraakt en nooit langdurig in de gevangenis verblijft?  

Wanneer je pertinent blijft denken dat het jou nooit zal overkomen, bekijk dan eens een aflevering van Matroesjka’s. Of bekijk eens de film Human Trafficking. Dit soort toestanden vinden plaats in België.

Ik ken namen van personen die een netwerk hebben tot in Nigeria. Personen die  kinderen seksueel misbruiken  en dwingen tot pornografie en het bijwonen van prostitutie.  Kinderen die de rest van hun leven getraumatiseerd worden, maar geen enkele rechter die hiertegen optreedt. Bij het indienen van klacht worden deze daders dankzij dure advocaten ‘buiten vervolging’ gesteld.

Zij raken overal mee weg en maken op hun lange weg vele slachtoffers. 

Tekst: Mieke Van Liefde

Foto's: Pixabay

Bron:  Eigen ervaring & gesprekken met artsen en therapeuten

Opmerking: ik gebruik de journalistieke standaard 'hij' voor de meerderheid van de voornaamwoorden in dit artikel. Vrouwen kunnen ook gaslighters / narcisten zijn.

#stockholmsyndroom

#gaslighting