En nee, ik bedoel nu niet de plaats Berg en Dal, al is het daar ook heel erg mooi te gaan fotograferen. Ik bedoel nu toch iets heel anders. En dat zie je als je verder leest!
We hebben nu geleerd hoe we een foto moeten belichten met diafragma, sluitertijd en iso. We weten nu dat we in sommige situaties onze camera voor de gek moeten houden door handmatig te gaan onder- of overbelichten. We zijn al met al, toch al een heel stukje verder gekomen. Die camera is toch veel minder ingewikkeld dan je dacht hé? ;-)
Maar we moeten nog steeds thuis op onze pc's gaan kijken óf we mooie foto's hebben gemaakt, óf we de situatie goed ingeschat hebben, én we moeten nog steeds achteraf kijken op de pc of het lichtmetertje van onze camera te vertrouwen is geweest. Is dáár geen handige tip voor zodat je dat ter plekke al kunt zien, tenslotte kun je toch ook op je camera zien hoe de foto er uit ziet die je gemaakt hebt.
Het antwoord daarop is “Jazeker!”.
We kunnen op onze camera namelijk veel meer informatie zien. We kunnen de foto bekijken die we gemaakt hebben, en natuurlijk zie je daar ook al wel wat aan als je langer fotografeert, maar dat is doorgaans niet heel betrouwbaar. Een display is verlicht, dus dat geeft al snel een beter beeld. En met name of er foto's te licht zijn of te donker zijn zie je niet altijd even goed.
Maar niet getreurd, de camerafabrikanten hebben ook hier weer een oplossing voor. Achterop onze camera kunnen we ook naar “Berg en Dal” gaan. Huh? Ja met Berg en Dal bedoel ik in deze situatie het HISTOGRAM!
Een histogram is een afbeelding achter op je camera die bij elke foto door middel van bergjes en dalen laat zien of jouw foto goed belicht is. Afhankelijk van de kleurtonen op de foto kan een goed belicht histogram er dus bijvoorbeeld zo uit zien.
Ik ben vanochtend even snel naar buiten gevlogen en heb een paar saaie foto's gemaakt om jullie te laten zien hoe een foto met histogram er achter op je camera uit ziet. Ik heb op mijn camera 2 keuzes om het histogram te laten zien, één waarbij ik alle kleurkanalen apart kan bekijken, en één waarbij alleen het totale histogram wordt weergegeven. Ik heb van allebei foto's gemaakt om het verschil te laten zien.
Deze foto is een onderbelichte foto, en dan zie je dus ook dat de bergen in het histogram vooral op de linkerkant zitten.
Hier is de foto overbelicht en je ziet inderdaad ook de bergjes vooral aan de rechterkant van het histogram zitten.
Dit is een histogram van een goede (neutrale) belichting. Je ziet hier dat de bergjes nergens de randen uitlopen, niet rechts en niet links.
Had ik nu een foto gemaakt met heel veel wit in beeld … dan is de foto juist wel goed belicht als de bergen aan de rechterkant liggen. En met een foto met veel donkere tonen horen de bergen dan uiteraard weer aan de linkerkant te liggen.
Hier onder weer twee foto's die in die situaties zijn gemaakt met bijbehorende histogrammen.
Deze foto bevat heel veel lichte delen, en dus heb ik ook mijn bergjes rechts liggen. Wat ook zo hoort te zijn op deze foto. Links raken ze nét het randje, en dat is mooi, want dat wil zeggen dat ik het volledig Dynamisch Bereik in mijn foto heb benut.
Dit is het tegenovergestelde en hier liggen mijn bergjes dan ook links, maar ook rechts raakt het weer nét het randje. Waardoor ook hier weer het volledig Dynamisch Bereik van de foto is gebruikt.
Maar wat is nu eigenlijk een histogram?
Een histogram is een afbeelding / grafiek die jou de informatie die jij wil weten over de donkere delen en lichte delen in jouw foto's. Het histogram is dan ook voor élke foto anders opgebouwd. Dat komt omdat de camera aan de hand van de pixels in jouw foto een grafiekje berekent van de hoeveelheid pixels die donkere delen bevatten en de pixels die lichte delen bevatten. De bergjes en dalen in het grafiekje geven dus de hoeveelheid pixels met de donkere, midden en lichte delen in de foto. Een histogram is altijd opgebouwd met aan de LINKER kant de donkere delen (zwarten en schaduwen) en verloopt via het grijze / neutrale MIDDEN naar de lichte delen RECHTS (witten en hooglichten).
Er bestaat dan ook geen goed of fout histogram … het is puur informatief voor de fotograaf om te bepalen of de belichting goed is voor die foto, én wat de fotograaf wil laten zien in die foto.
In een histogram kun je dus heel makkelijk zien of jouw foto goed neutraal, donker of juist licht belicht is. En dat is dan ook de functie van het histogram, dat je snel kunt zien of de belichting naar jouw wens is.
Wat zijn nu belangrijke punten om in de gaten te houden met het histogram?
We weten inmiddels dat als de bergen vooral links zitten dat de foto donker belicht is. En als de bergen vooral rechts zitten is de foto juist licht belicht.
In beide gevallen kan dit prima. Zolang de bergen in de grafiek de randen niet raken, of er uit lopen zelfs. Zolang alle bergen netjes binnen de grafiek blijven is er niets aan de hand en is er geen belangrijke data verloren gegaan uit je foto.
Als de bergen de randen gaan raken dan moet je gaan opletten. Je hebt dan het volledige Dynamisch Bereik in F-stops wat je camera kan registreren bereikt. En als ze uit de randen gaan lopen dan heb je details verloren. In je foto vertaald betekent dit dat als de grafiek links je rand uit loopt, dat je foto onderbelicht is, en er dus detail verloren is gegaan in de donkere delen. Als hij rechts de rand uitloopt betekent dit dus ook dat er detail verloren is gegaan in de lichte delen van je foto.
In de digitale fotografie is met name het herstellen van verloren detail in de lichte delen heel erg lastig, vandaar dat veel fotografen zullen kiezen voor een zogenaamde 'belichting op links'. Immers in de donkere delen is het met een bewerkingsprogramma allemaal wat makkelijker te herstellen. Met name als men in RAW heeft gefotografeerd is van een onderbelichte foto vaak nog wel wat te maken.
Het verschil en de voor- en nadelen van RAW en Jpeg zal ik in een volgende blog vertellen, maar de hoeveelheid informatie die je camera opslaat in een foto is één van de belangrijkste verschillen en één van de grootste voordelen om in RAW te fotograferen. Immers je camera slaat hierbij véél meer informatie op dan in Jpeg.
We hadden het nu echter over het histogram en waarom je dat zou gebruiken.
De reden is dus heel simpel. Op deze manier kun je in één oogopslag zien of de donkere delen nog alle informatie bevatten en of de lichte delen nog alle informatie bevatten. Als de grafiek de randen gaat raken, kun jij in één oogopslag zien of je iets moet veranderen, en zo ja, dan weet je ook wát je moet veranderen.
Wat sluitertijd, diafragma en iso doen weten we immers ook al. En ook hoe we moeten over- of onderbelichten.
Een histogram is verdeeld over F stops, de zogenaamde Dynamic Range van de camera. Dat is het verschil in lichtstops wat een camera kan vastleggen. Heb je dus een beeld waarbij er meer lichtstops verschil in beeld zijn dan zal je een keus moeten maken. Dat kan een camera niet vastleggen en je gaat hoe dan ook detail verliezen. Maar aan jou dan de keus of dat aan de lichte kant of aan de donkere kant is. Als je eenmaal geoefend bent in het lezen van het histogram kun je aan de hand van je histogram zelfs bepalen hoeveel stoppen je moet corrigeren met je belichting om je bergjes in je histogram weer te verschuiven naar het neutraal midden gebied, mocht je dit willen!
Maar zoals ook met sluitertijd, diafragma en iso geldt dat er geen standaard is, én dat de fotograaf de beslissende factor is in elke foto, zo geldt dat ook voor het histogram.
Het histogram is een hulpmiddel, een krachtig hulpmiddel voor jou als fotograaf, en jij kunt hiermee bepalen of jij tevreden bent met hoe je de foto belicht hebt. Het is histogram is zeker GEEN middel om te bepalen of je foto goed of fout is. De enige die dat kan beslissen ben jij als fotograaf want zelfs al geeft je histogram aan dat in de donkere delen informatie verloren is gegaan, misschien is dat wel wat jij wilde. In dat geval heb je het dus toch goed gedaan! En zo ook voor de lichte delen.
Dat elke foto een verschillend histogram geeft weten we nu inmiddels. Wat je uit het histogram kunt aflezen weet je nu inmiddels ook, dus ik zou zeggen, let er eens op als je gaat fotograferen, en kijk wat je er mee kunt doen!
In de ideale situatie is je histogram een afbeelding die van links net de rand raakt, dan met een mooi evenredig bergje naar rechts loopt en daar ook weer nét de rand raakt. In de praktijk zal je echter zelden zo'n ideaal histogram zien. Er is ook in de nabewerking nog heel veel mogelijk, zolang je histogram niet buiten de randen loopt. Maar daar ga ik nu niet verder op in … dat is weer een andere blog!
