De boodschap van chronische pijn

Chronische pijn, met name de zogenaamde SOLK-klachten (somatisch onvoldoende verklaard), vind ik fascinerend. Niet in de laatste plaats vanwege mijn eigen ervaringen ermee. Ik heb me er de afgelopen 10 jaar in verdiept, ben erover gaan lezen, heb er opleidingen in gevolgd en heb als psycholoog mensen met chronische pijnklachten begeleid in het beter leren omgaan met hun pijnklachten. Ik ben ook lid van een aantal lotgenoten groepen op FaceBook waar mensen met chronische ziekten (bv fibromyalgie) steun en begrip kunnen vinden. En ik erger me er groen en geel aan...

Deze zogenaamde steungroepen lijken steeds meer een broedplaats voor negativiteit en de verheerlijking van stilstand. Mensen klagen en schrijven blogs over het feit, dat hun dierbaren het in hun hoofd halen om hen te vragen hoe het met hen gaat...? Ze gaan als dollen tekeer in de strijd om erkenning. En hier komt de crux voor mij: ze strijden voor de erkenning van hun ziekte, maar accepteren deze zelf allerminst. Ze eisen begrip van anderen, maar veroordelen hun eigen lichaam en de signalen die het afgeeft. Terwijl begrip, respect, liefde, rekening houden met, enz toch echt voornamelijk een innerlijke aangelegenheid is!

Uiteraard wil ik niet alle chronische pijn-patiënten over 1 kam scheren. De verschillen in de manier waarop mensen met hun klachten omgaan, is enorm. Ik wil me nu even richten tot de mensen, die vechten tegen hun pijnklachten. Die hun lichaam als vijand zien, de klachten veroordelen en er alles aan doen om ervan weg te komen (wat overigens iets heel menselijks is). Maar juist dat natuurlijke mechanisme (zo snel mogelijk wegkomen van de pijn) is wat er mede voor zorgt, dat klachten iemands leven volledig gaan beheersen en ze mede in stand houdt!

Mensen die vechten tegen hun klachten, hebben de neiging om over hun grenzen heen te gaan. Ze vinden zichzelf sterk, omdat ze het al zo lang vol kunnen houden, soms jaren, óndanks de pijn. Ze proberen zo min mogelijk pijnstillers te nemen, want dat is ongezond. Nee, gewoon tanden op elkaar en gáán! Vaak tegen beter weten in en met grote gevolgen voor henzelf en hun naasten.

Koppigheid? Nee, er zit vaak angst onder. De angst om op te geven en helemaal niks meer te kunnen. De angst om afgeschreven te worden en buiten de maatschappij komen te staan. Angst voor verlies, voor afwijzing, onbegrip. De angst om zich over te geven aan dat wat er is, is enorm. Acceptatie staat voor hen gelijk aan verlies. Een verlies waar ze al lang in zitten, maar nog niet in de ogen durven te kijken. Toegeven dat het niet meer gaat, is een verlies van een stuk (soms groot stuk) van hun identiteit.

Ze bijten zich vast in een illusie (van zichzelf, van hoe het leven zou moeten zijn) en blijven hangen in het verleden. Het vervelende is, dat zolang je je blijft focussen op het gevecht, je geen ruimte en aandacht over houdt voor andere zaken. Je sluit je dan als het ware af voor de mensen om je heen en voor het leven. Dit is niet de manier om vooruit te komen, hoe moedig en strijdbaar je dan ook bent!

De tragiek van dit alles is namelijk, dat vechten tegen jezelf ontzettend vermoeiend én destructief is! Maar het is vooral nutteloos. Uiteindelijk zul je je toch over moeten geven. En tegen die tijd heb je, door te lang te hard te vechten, je lichaam veel verder uitgeput dan nodig was. Maar wat mensen vaak niet beseffen, is dat acceptatie slechts het begin is! Het is een startpunt voor de rest van je leven. Het is een mogelijkheid tot groei. Er liggen kansen, als je ervoor kiest om er zo naar te kijken En die keuze hebben we als mens...

Waarom is "vooral doorgaan" en vechten tegen je klachten niet effectief? - hoor ik je denken.

Ten eerste omdat je hiermee onvoldoende naar jezelf luistert (jezelf niet liefhebt, geen compassie toont met jezelf, geen respect hebt voor jezelf/je lijf/voor wat er is) en aan verwachtingen en eisen probeert te voldoen, die niet overeenkomen met wat er in werkelijkheid haalbaar is. Dit leidt tot frustratie, stress, teleurstelling en nóg meer vechten. De bekende vicieuze cirkel...

Ten tweede, omdat je gigantisch over je grenzen (blijft) gaan en jezelf daarmee schade berokkent.

Dat het niet effectief is, blijkt uit het feit, dat mensen dit gevecht vaak jarenlang kunnen volhouden, maar dit hen niet het gewenste resultaat opbrengt (wat ze doen, werkt dus niet, kunnen we logischerwijs concluderen). En dat komt omdat ze tegen SYMPTOMEN vechten! Dat is hetzelfde als naar de garage rijden met je auto, omdat het brandstoflampje brandt en aan de monteur vragen om het lampje uit te zetten. Dat heeft zin als het lampje kapot is, maar in verreweg de meeste gevallen is er niks mis met het lampje! Er is een dieper liggend probleem: een tekort aan brandstof. En wat gebeurt er als je dan toch door blijft rijden? Op een gegeven moment komt de auto tot stilstand. En, hoe hard je ook tegen de auto aan gaat schoppen, hij komt niet meer in beweging.

Zolang mensen voor chronische pijnklachten oplossingen blijven zoeken in hun lichaam, dokter na dokter bezoeken en genoegen nemen met het onderdrukken van signalen, zullen ze nooit verder komen. Geen enkele (reguliere) arts zal hen kunnen vertellen wat er aan de hand is. De oorzaak van dit soort klachten is namelijk op een ander, dieper niveau te vinden. Het is vaak een samenspel van problemen, op emotioneel, mentaal, fysiek en spiritueel niveau. Het zou wat mij betreft dus heel waardevol zijn als traditionele en complementaire geneeswijzen samen zouden gaan werken om tot een gezamenlijke oplossing of de juiste begeleiding te komen. Nu wordt je als patiënt met een zoethoudertje (pijnstiller, antidepressiva, kalmeringsmiddel) naar huis gestuurd en geacht "om maar met de pijn te leren leven". Als je naar de tandarts gaat met kiespijn, dan accepteer je toch ook niet, dat hij je "leert omgaan met de pijn"?

Als het geen zin heeft om een medisch antwoord te vinden op chronische pijn en als het toch niet mogelijk blijkt om van je pijnklachten af te komen, wat dan wel? Mijn antwoord is: we kunnen er op z'n minst iets van proberen te leren.

Ik wil je dan ook uitnodigen om je lichaam te zien als een auto, die je bij je geboorte hebt meegekregen. Het is een voertuig, dat je je hele leven lang ter beschikking krijgt, maar wel het enige! Er kunnen herstelwerkzaamheden en reparaties aan plaats vinden, er kunnen onderdelen worden vervagen en sommige onderdelen zelf weggelaten, maar hoe dan ook, je hebt slechts die ene auto voor de rest van je leven. Begin je nu te snappen waarom het zo ontzettend belangrijk is om die auto goed te onderhouden en er goed voor te zorgen???

En net zoals een auto met ons communiceert over mankementen en ons waarschuwt voor problemen, doet ons lichaam dat ook. Als we pijn of andere ongemakken ervaren, is ons lichaam aan het vertalen, dat er iets aan de hand is. We moeten dus niet de pijn bestrijden en ons lichaam veroordelen dat het ons tegenwerkt, maar de pijn in duiken!

Pijnbestrijding is soms noodzakelijk. En geloof me, dat weet ik zelf maar al te goed. Als de pijn boven een bepaald niveau komt, ben je niet meer in staat om te voelen, rationeel na te denken, te luisteren naar de boodschap die je lichaam voor je heeft of wat dan ook. Het enige wat dan telt, is van de pijn afkomen. Maar pijn is niet altijd zo heftig. En zeker chronische pijn niet. Die kent pieken en dalen. Dus op het moment, dat je enige verlichting voelt, wil ik je uitnodigen om eens bij jezelf stil te staan: wat wil je lichaam je vertellen, wat ging hieraan vooraf, welke emotie en gedachten speelden hierbij een rol? Dit vergt toewijding en training! Laat je eens helemaal in de sensaties van je lichaam zakken en observeer. Uiteindelijk draait het allemaal om balans. Pijn wil je vaak attent maken op een disbalans in je energie.

Probeer dit eens (en dit is geen gemakkelijke opgave): zeg tegen je pijn "ik zie je, hou van je, omarm je en accepteer je en ik geef je toestemming om te gaan".

Dit zal niet altijd (meteen) verlichting brengen, maar zolang je je blijft verzetten tegen de signalen van je lichaam, zul je er zéker niet vanaf komen én de gevolgen ervan alleen maar ernstiger maken.

Artikel oorspronkelijk geplaatst op 01-10-2015 op http://www.wellnessinmind-online.com