#PAS Stikstofakkoord: het moest en zou er komen. Natuurherstel, stikstofreductie én groei voor landbouw en industrie. Het Programma Aanpak Stikstof (PAS) kreeg het allemaal voor elkaar – op papier althans. Want het ministerie van LNV liet in 2015 ecologen hun analyses aanpassen.

Maat en Bleker in het café
Bij één partij gaat het net wat anders: LTO. Als de boerenlobby belt, is er ruimte voor informeler overleg: in het café.
Ze kennen elkaar al jaren, voorzitter Albert Jan Maat van LTO Nederland en staatssecretaris Bleker. Maat is oud-Europarlementariër voor het CDA. Het contact tussen de twee is goed. Ze hebben elkaars nummer. Als zijn partijgenoot belt, maakt Bleker direct ruimte in zijn agenda. De frequentie van hun contact neemt toe wanneer de stikstofcrisis de landbouw treft. De boeren beseffen dat ze deel zijn van het probleem, maar willen ook graag invloed op de oplossing. En dat lukt beter in een informele setting.

Hiervoor wijkt LTO uit naar cafés in Den Haag. „De top van het ministerie schoof aan, en ook de bewindspersoon”, herinnert Maat zich. „Met een pot bier op tafel even de horloges gelijkzetten.” Maat zit er geregeld bij, maar laat het overleg vooral over aan Siem Jan Schenk, voorman van LTO Noord en dossierhouder. Maat: „Bleker was daar zelf ook bij aanwezig. En ook met Sharon Dijksma hadden we tweemaal dit soort café-etentjes.”

Het ministerie van Economische Zaken heeft ecologen onder druk gezet om hun conclusies over de kans op herstel van Natura 2000-gebieden aan te passen. Bij de totstandkoming van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) tussen 2011 en 2015 wilde het ministerie zo ruimte scheppen voor infrastructuurprojecten en bedrijfsuitbreiding investeringen. Natuurbehoud werd daaraan ondergeschikt gemaakt.

Ambtenaren op het – toenmalige – ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie wilden dat de deskundigen hun analyses herschreven als natuurherstel onder het PAS niet in alle gevallen zou lukken. Deze experts voelden zich daardoor soms genoodzaakt hun oordeel aan te passen, blijkt uit een reconstructie van NRC. Ook veranderden ambtenaren zelf onwelgevallige rapporten.

Ook blijkt de landbouwlobby een vooraanstaande positie te hebben gehad bij het onderhandelen over het PAS. Vakvereniging LTO Nederland hield café-sessies waarbij achtereenvolgende staatsseceretarissen van Landbouw Henk Bleker (CDA) en Sharon Dijksma (PvdA) en de ambtelijke top aansloten.

„De natuurorganisaties zijn erin geluisd”, zegt een ambtenaar die indertijd op Economische Zaken werkte. „Het was een manier om ze de mond te snoeren. Ze zijn met een beroep op ‘fatsoen’ en ‘het poldermodel’ het complot ingetrokken.”

„Het was een politiek besluit”, klinkt het bij Staatsbosbeheer. „Het PAS moest en zou er komen.”

PAS