Miles Davis is geen #Mozart: de hersenen van...

Het brein van een muzikant is anders dan dat van een niet-muzikant. Muziek maken vereist een complex samenspel van verschillende vaardigheden dat ook tot uiting komt in sterker ontwikkelde hersenstructuren. Wetenschappers van het Max Planck-instituut voor humane cognitieve en hersenwetenschappen (MPI CBS) in Leipzig hebben onlangs ontdekt dat deze mogelijkheden op een veel fijnere wijze zijn ingebed dan eerder werd aangenomen en zelfs verschillen, afhankelijk van de stijl van de muziek. Ze merkten op dat de hersenactiviteit van jazzpianisten verschilt van die van klassieke pianisten, zelfs wanneer ze hetzelfde muziekstuk spelen. Dit kan inzicht geven in de processen die doorgaans plaatsvinden tijdens het maken van muziek en die specifiek zijn voor bepaalde stijlen.

Keith Jarrett, wereldberoemde jazzpianist:

"Of ik ooit geïnteresseerd zou zijn in een concert waar ik zowel jazz als klassieke muziek zou spelen? Nee, dat is hilarisch. Het is als een praktisch onmogelijke zaak. Je systeem vraagt om een andere schakeling voor één van deze twee dingen. Waar niet-specialisten de neiging hebben om te denken dat het niet te moeilijk zou moeten zijn voor een professionele muzikant om te schakelen tussen muziekstijlen, zoals jazz en klassiek, is het eigenlijk niet zo eenvoudig als men zou aannemen, zelfs voor mensen met tientallen jaren ervaring."

Verschillende processen in de hersenen

Wetenschappers van het Max Planck-instituut voor humane cognitieve en hersenwetenschappen (MPI CBS) in Leipzig hebben aangetoond dat er een neurowetenschappelijke verklaring voor dit fenomeen kan zijn: ze constateerden dat tijdens het pianospelen verschillende processen plaatsvinden in de hersenen van jazz en klassieke pianisten, zelfs bij het uitvoeren van hetzelfde stuk.

Daniela Sammler, neurowetenschapper:

"De reden kan te wijten zijn aan de verschillende eisen die deze twee stijlen stellen aan de muzikanten, zowel om een klassiek stuk vakkundig te interpreteren of om creatief te improviseren in de jazz. Daarbij kunnen verschillende procedures in hun hersenen zijn vastgesteld tijdens het spelen van de piano waardoor schakelen tussen de stijlen moeilijker wordt."

Onderscheid tussen jazz en klassiek

Een cruciaal onderscheid tussen de twee groepen musici is de manier waarop ze bewegingen plannen tijdens het pianospelen. Ongeacht de stijl moeten pianisten in principe eerst weten wat ze gaan spelen, wat betekent dat ze op de toetsen moeten drukken. En vervolgens hoe ze moeten spelen, wat betekent dat ze de vingers moeten gebruiken. Het is de weging van beide planningsstappen, die wordt beïnvloed door het genre van de muziek. Volgens dit richten klassieke pianisten hun spel op de tweede stap, het 'hoe'. Voor hen gaat het om het perfect spelen van stukken met betrekking tot hun techniek en het toevoegen van persoonlijke expressie. Daarom is de keuze van vingerzetting van cruciaal belang. Jazzpianisten concentreren zich daarentegen op het 'wat'. Ze zijn altijd bereid om te improviseren en hun spel aan te passen om onverwachte harmonieën te creëren.

Roberta Bianco:

"Inderdaad, in de jazzpianisten vonden we neuraal bewijs voor deze flexibiliteit bij het plannen van harmonieën bij het pianospelen. Toen we hen vroegen om een harmonisch onverwacht akkoord te spelen binnen een standaard akkoordprogressie, begonnen hun hersenen de acties sneller te plannen dan klassieke pianisten, waardoor ze beter konden reageren en hun prestaties konden voortzetten. Interessant is dat de klassieke pianisten beter presteerden dan de anderen als het ging om het volgen van ongewone vingerzetting. In deze gevallen vertoonden hun hersenen een sterker bewustzijn van de vingerzetting en bijgevolg maakten ze minder fouten tijdens het imiteren van de akkoordsequentie."

Jazz vs klassiek

De wetenschappers onderzochten deze relaties bij 30 professionele pianisten. De helft van hen was minimaal twee jaar gespecialiseerd in jazz, de andere helft was klassiek geschoold. Alle pianisten kregen een hand te zien op een scherm dat een reeks akkoorden speelde op een piano verspreid met fouten in harmonieën en vingerzetting. De professionele pianisten moesten deze hand imiteren en dienovereenkomstig reageren op de onregelmatigheden, terwijl hun hersensignalen werden geregistreerd met EEG-sensoren (Electroencephalography) op het hoofd. Om ervoor te zorgen dat er geen andere storende signalen waren, bijvoorbeeld akoestisch geluid, werd het hele experiment in stilte uitgevoerd met behulp van een gedempte piano.

Sammler:

"Door deze studie hebben we ontrafeld hoe precies het brein zich aanpast aan de eisen van onze omgeving. Het maakt ook duidelijk dat het niet voldoende is om je gewoon op één muziekgenre te concentreren als we volledig willen begrijpen wat er in de hersenen gebeurt wanneer we muziek uitvoeren, zoals tot nu toe gebeurde door alleen westerse klassieke muziek te onderzoeken. Om een groter beeld te krijgen, moeten we zoeken naar de kleinste gemene deler van verschillende genres. Vergelijkbaar met onderzoek in taal: om de universele mechanismen van het verwerken van taal te herkennen, kunnen we ons onderzoek ook niet beperken tot het Duits."

Bron: Science Daily