Op het moment bespreken de leiders van de Europese landen op welke manier de coronacrisis het hoofd moet worden geboden. Daarbij staan zoals zo vaak de noordelijke en zuidelijke landen tegenover elkaar. De grote verschillen in cultuur en mentaliteit komen wederom aan het licht. Klamer spreekt over de #muntunie van de euro als een gedwongen huwelijk, dat nu enorm onder druk staat.



Hoogleraar financiële geografie Ewald Engelen en Arjo Klamer, hoogleraar in de economie van de kunst en cultuur, in gesprek met Ad Verbrugge over de coronacrisis en de euro. Doet corona de euro de das om?

Binnenkort moet er een plan liggen om de meest noodlijdende landen zoals Italië en Spanje te helpen. Volgens Engelen is het grote gevaar dat er een transferunie wordt opgericht waarbij de democratische controle ontbreekt. Of het Noorden ondersteunt met bijvoorbeeld de zogenaamde coronabonds het Zuiden, zonder dat de belastingbetaler in Nederland of Duitsland daarover heeft meebeslist. Of de zuidelijke landen gaan een lening aan met strikte voorwaarden, maar dat betekent in feite dat Italië of Spanje de eigen soevereiniteit opgeeft. “Aan beide kanten heb je uiteindelijk te maken met het uitschakelen van democratie. Dat lijkt me onwenselijk.”
Aanvankelijk was het idee om gezamenlijk met de euro ook een Europese politieke unie op te richten. Dat is tot dusverre niet gebeurd. Klamer: "de eurocraten grijpen deze gelegenheid aan om te doen wat altijd de bedoeling was, ze zullen de eurostructuur verder ontwikkelen”. Meer vertrouwen en solidariteit is nodig om de munt overeind te houden. Het probleem is volgens Klamer: dit zal niet gaan werken. “Europa is geen democratie, er is geen ‘demos’. Wij voelen die verwantschap niet.” Solidariteit op het Europese niveau is onvergelijkbaar met die op het lokale niveau.

Engelen nuanceert het beeld van Italië als spilzuchtig land. Al sinds de oprichting van de euro, zo stelt hij, zuchten zij onder het monetaire juk van de muntunie. Italië had niet de institutionele infrastructuur, zoals Nederland en Duitsland, om loonmatiging in te zetten om de concurrentiepositie te versterken. Het enige middel dat zij hiertoe hadden, was devaluatie van de munt. Dit is sinds de euro onmogelijk geworden, waardoor de Italiaanse staatsschuld ondanks de bezuinigingen en lastenverzwaringen gigantisch toenam. Engelen: “solidariteit op langere termijn is kijken hoe we van die verrekte euro af komen.”

De vraag is welke lessen we trekken uit de coronacrisis. Op korte termijn zal er iets van een oplossing moeten komen voor de zuidelijke lidstaten. Maar op langere termijn, zo pleiten Klamer en Engelen, dient er meer fundamenteel te worden nagedacht over ons financiële systeem. De economie moet meer lokaal georganiseerd worden, het landschap moet diverser, en instellingen zullen meer maatschappelijk betrokken moeten zijn. Klamer pleit voor meerdere munteenheden, zodat ook op kleinere schaal het financiële verkeer goed kan worden geregeld. Daarmee wijst de huidige problematiek ook op een filosofische vraag. Klamer: de vraag is op welke manier wij de goede samenleving willen vormgeven. Alleen door de gemeenschap goed te organiseren ontstaat er veiligheid en solidariteit.
Afbeelding van Harry Strauss via Pixabay


Luidt de coronacrisis de ondergang van de euro in?