De zaagtandpalm (Sabal) groeit in de moerasachtige gebieden langs de zuidoostkust van de Verenigde Staten. De plant heeft een karakteristieke wortelstok, die aan een zijde uit de grond oprijst en een korte stam vormt waaruit groen-wittige, gelobde/gezaagde bladeren ontspruiten.Door de Amerikaanse Indianen werden de bessen van de plant gebruikt bij blaasklachten. In de moderne fytotherapie is gebleken dat extracten werkzaam zijn bij goedaardige prostaathypertrofie.

Botanie en chemie van Serenoa repens of Sabal serrulata

De zaagtandpalm produceert donkerpaars tot zwarte, in groepen groeiende bessen die tussen oktober en december rijpen. Deze rijpe, gedeeltelijk gedroogde bessen vor-men het uitgangsmateriaal voor de bereiding van de medicinaal gebruikte extracten. De bessen zijn rijk aan vrije vetzuren (oliezuur, laurinezuur, myristinezuur, palmitinezuur, linolzuur, capronzuur, caprylzuur, capri-nezuur, stearinezuur en linoleenzuur) en hun esters (ethylesters en triglyceriden). Plantensterolen zoals β-sitosterol, stigmasterol en daucosterol worden ook als belangrijke inhoudsstoffen beschouwd. Verder zijn in de bessen nog polysacchariden, flavonoïden, vluchtige oliën en anthranilzuur geïdentificeerd.

Traditioneel gebruik

De indianen gebruikten de bessen van de zaagtandpalm al voor urogenitale aandoeningen. Zij schreven aan de bessen een positief effect toe op het functioneren van de testis en bij irritaties van het slijmvlies. De eerste kolo-nisten gebruikten sabal als veevoer en merkten dat hetvee hiervan een glan-zende vacht kreeg en dikker werd. Rond 1870 werd voor het eerst onderzoek ver-richt naar de medici-nale eigenschappen van sabal. Een zeer divers aantal effecten werd gerapporteerd, waaronder het sti-muleren van de eet-lust, het vergroten van de melkafgifte door borstklierweefsel, het verminderen van menstruatieklachten en irrita-ties aan de baarmoeder en eierstokken alsmede het ver-lichten van klachten ten gevolge van prostaatvergroting en ontstekingen aan de penis. De bessen van de zaag-tandpalm werden in 1906 opgenomen als geneesmiddel in de United States Pharmacopoeia en in 1926 in de National Formulary. Deze officiële status werd sabal echter weer ontnomen omdat de actieve bestanddelen niet konden worden geïsoleerd en fytotherapeutica in het algemeen in onbruik raakten na de opkomst van synthetische geneesmiddelen. De laatste jaren wordt echter een hernieuwde belangstelling voor het gebruik van sabal gezien en zijn ook meerdere klinische studies uitgevoerd.

Effectiviteit en veiligheid van sabal bij prostaathypertrofie (BPH)

De (gedeeltelijk) gedroogde sabalbessen, in hun geheel of in verpulverde vorm, worden tot commercieel ver-krijgbare fytotherapeutica verwerkt en in de vorm van theebereidingen, tincturen, capsules en droogextracten op de markt gebracht. Liposterolische olie-extracten verkregen met n-hexaan, 90-96% alcohol of superkritische kooldioxide en gestandaardiseerd op een gehalte aan vrije vetzuren van 70-95% zijn veelvuldig klinisch getest op effectiviteit bij de behandeling van mictiestoornissen en milde tot matige klachten als gevolg van BPH.

In de meeste klinische studies werd een dagelijkse dosering van 320 mg extract (in een eenmalige dosis of tweemaal daags 160 mg) vergeleken met een placebo, in enkele gevallen ook met een actieve controle (onder andere met de 5-α reductaseremmer finasteride en selectieve α1-receptorblokkers zoals alfuzosine en tamsulosine). Deze studies waren over het algemeen van korte duur, variërend van een tot drie maanden, maar soms ook langduriger (zes maanden tot twee jaar). Uit meta-analyses blijkt dat behandeling met sabal ten opzichte van placebobehandeling leidt tot een algemene verbetering van de symptomen, zowel wanneer de plasklachten werden gekwantificeerd met de International Prostate Symptom Score (IPSS) als ook wanneer de (subjectieve) rapportage door patiënten en behandelend arts gebeurden. Sabal gaf tevens een significante verbetering te zien van verschillende urodynamische parameters – maximale urinestroom, gemiddelde stroomsnelheid en restvolume van de urine in de blaas- en het aantal keren dat ’s nachts geplast moest worden. In een aantal studies werd ook een gunstige invloed op de kwaliteit van leven waargenomen. Behandeling met sabal heeft echter geen invloed op de grootte van de prostaat. Ten opzichte van regulier toegepaste geneesmiddelen blijkt sabal vergelijkbaar in werkzaamheid.

Bronnen en referenties

https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/serenoa-dwergpalm 
American palm ethnomedicine: a meta-analysis.Sosnowska J, Balslev H.J Ethnobiol Ethnomed. 2009 Dec 24;5:43. Review.
Serenoa Repens: Does It have Any Role in the Management of Androgenetic Alopecia?Murugusundram S.J Cutan Aesthet Surg. 2009 Jan;2(1):31-2.

#sabal #prostaat #BPH