Familie
Wat zijn appels hier duur en peren zijn bijna onbetaalbaar!'
Rosita, de vrouw van achterneef Manolo, kijkt zuinig.
Ze zijn, na ruim 50 jaar in Nederland te hebben gewoond, bezig hun remigratie voor te bereiden.
De grootvader van mijn echtgenoot en die van Manolo waren broers; dat maakt hen tot naaste familie en die dien je bij te staan met raad en daad, wat wij zo goed mogelijk proberen te doen.
In Nederland waren ze blijkbaar voorbeeldig geintegreerd en hier willen ze alles precies zoals ze het daar een halve eeuw lang gewend waren.
BROOD
Ze willen donker volkorenbrood van de warme bakker om de hoek, maar dat is bij ons een contradictie.
Het niet-geregistreerde bakkertje met zijn houtgestookte steenoven achter op het erf, bakt maar twee soorten brood: pan frances (een knapperig puntbrood) en pan sera (een klein plat rond vloerbroodje met een stevige korst)
Donker volkoren en alle andere denkbare soorten brood koop je bij de hypermarket, dagelijks vers gebakken in hun eigen inpandige bakkerij.
HYPERMARKET
Ik ga met Rosita naar de hypermarket en ze fleurt zichtbaar op bij het zien van de hagelslag, jam en chocomel van de voor haar vertrouwde merken. De Goudse kazen toveren een glimlach op haar gezicht.
Bij de schappen met de was- en schoonmaakmiddelen is ze bijna opgetogen, want er staat alles wat ze altijd bij de Jumbo, C1000 en Lidl koopt.
Ik wil haar stemming niet bederven door te wijzen op soortgelijke producten uit de regio, die even goed zijn en de helft kosten, want over de prijs van de wasverzachter etc. klaagt ze niet.
Bij de afdeling vruchten en groenten wijs ik haar op onder andere de witlof, die sinds kort niet meer speciaal hoeft te worden besteld, maar wekelijks standaard wordt ingevlogen.
De prijs valt haar tegen. Zo ook het ontbreken van een vermelding van land van herkomst.
Ik vermoed dat de Europese groenten grotendeels uit Portugal komen, want de eigenaar van de enorme winkel is van Portugese origine, maar who cares...
Het ziet er allemaal mooi en vers uit en smaakt prima. Dat het duurder is dan alles wat er hier ter plaatse en in de regio groeit, lijkt mij logisch: die vrachtvliegtuigen vliegen niet op water.
Bij de aardappelen kijkt ze onthutst: er zijn 'maar' drie soorten en haar favoriet, de opperdoezer, ontbreekt.
GEVARIEERD
'Ik ben gewend gevarieerd te eten' moppert ze.
Dat kan hier prima, al helemaal als je geen minimumloner bent. Tenminste: zolang je meestal locale en regionale producten koopt en de import-lekkernijen als speciale traktaties beschouwt.
Een echtpaar dat het pensioen in Nederland heeft opgebouwd, heeft met de huidige valutakoers alleen al aan AOW minstens tweemaal het plaatselijk minimumloon.
Een groot deel van onze bevolking onderhoudt met minder geld een gezin.
Manolo heeft daarnaast nog een bedrijfspensioen.
Ze hoeven zich dus de ingevlogen asperges, aardbeien, frambozen, serranoham en roomboter uit Bretagne (met Guerande-zoutkristallen ) niet te ontzeggen.
Ze kunnen zelfs kiezen voor Noorse zalm, die duurder is dan Argentijnse en dat terwijl we omgeven zijn door een zee vol vis, dagelijks vers te koop.
Over het geheel genomen is eten en drinken hier stukken goedkoper dan in Nederland.
Volgens Rosita heb ik niet de competentie om die vergelijking te maken, maar als zowel mijn dochter als schoondochter (allebei prijsbewuste huisvrouwen met ruime boodschappen-ervaring aan beide kanten van de oceaan) dat beamen, mompelt ze 'nou dan zal het wel'.
WONEN
Woningen zijn hier ook veel goedkoper: zowel koop als huur. Zij zijn op zoek naar een 3 kamer seniorenwoning in een goed bewaakt, nieuwbouw wooncomplex.
Omgerekend in euro's zijn die te koop voor 75duizend, of te huur voor 400 per maand.
'In Nederland' zegt mijn zoon met het begin van een boosaardige grijns, 'heb je daar hooguit een garagebox voor'.
'Daar komen zeker ook nog service-kosten bovenop' bromt Manolo.
Dat klopt: inclusief schoonmaak, tuinonderhoud, bewaking, huismeester en klusjesman zullen ze daar maandelijks 40 euro voor moeten neertellen.
Als ook nutsbedrijf, telecommunicatie, zorgverzekering, vervoer en zelfs een uitvaart hier aanzienlijk goedkoper blijken te zijn dan daar, beginnen onze oudere verwanten zowaar te ontdooien.
INBOEDEL
Helaas moet ik hun ontluikende vreugde temperen:
Alles wat je in je huis zet, is hier schreeuwend duur: huishoudelijke apparatuur (zowel groot als klein), maar vooral meubels.
'Het beste is om je hele inboedel mee te verhuizen. Wat aan vervanging toe is, koop je nieuw bij Ikea, laat dat afleveren bij een internationale verhuizer, daar zeewaardig verpakken en op de paklijst zetten als minstens 6 maanden oud, om invoerrechten te ontwijken' adviseer ik.
Rosita begint te steigeren: 'Ik heb geen Ikea-spul. Mijn velours gordijnen en leren bankstel zijn van topkwaliteit!'
Tot haar afgrijzen blijken velours gordijnen ongeschikt voor dit klimaat: tenzij je airco door je hele huis neemt en je gordijnen iedere maand naar de stomerij stuurt, vanwege het stof en het zout in de lucht. Leren meubels drogen uit, al zou je ze wekelijks invetten.
'Jullie zijn hier geboren en opgegroeid, dus al dit soort dingen zijn toch niet helemaal onbekend' zeggen wij voorzichtig. Maar blijkbaar zijn ze dat wel, als je hier nooit een eigen huishouding hebt gehad, omdat je tot je trouwen bij moeder thuis woonde en na de bruiloft direct bent verhuisd naar de andere kant van de oceaan.
Bovendien hadden ze niet verwacht dat in sommige opzichten de tijd hier heeft stilgestaan.
DIT IS DE DERDE WERELD
Wij hebben geen onderling concurrerende energiebedrijven.
Monopolist Aqualectra, die water en energie levert, is weliswaar goedkoop, maar je moet er niet van opkijken als een paar keer per maand de stroom voor een uur of wat uitvalt. Of het water en met een beetje pech allebei.
Ook je internetverbinding, telefoon en tv laten het wel eens een uurtje afweten.
Wij hebben ook geen vergelijkings-sites waarop je kunt zien waar hetgeen jij wilt kopen het voordeligst is. Je kunt trouwens niets online kopen of bestellen.
GEZONDHEIDSZORG
'Is de zorg hier een beetje zoals in Nederland?' willen ze weten. Want 'vroeger' was 'de dokter' een een Antilliaan die in Nederland had gestudeerd of een Nederlander en ze hebben wilde verhalen gehoord dat hier een horde Cubaanse medici is neergestreken.
Die spreken vast niets anders dan Spaans? Neef&vrouw hebben hun school-Spaans niet verder bijgehouden dan op horeca-niveau voor vakanties aan de Costas.
En zijn de behandelingsmethoden van die Cubanen wel eigentijds, of zijn ze alleen opgeleid om in een afgelegen bergdorp, medische hulp te verlenen aan een boer die een trap van zijn ezel heeft gekregen?
Ik vertel enthousiast over mijn huisarts, een Cubaanse jongedame, die haar bul van de universiteit van Havana, duidelijk zichtbaar voor wantrouwige patienten, in haar spreekkamer heeft hangen.
Behalve Spaans spreekt ze accentloos Papiamento, keurig Engels en zelfs een beetje Nederlands.
Als zij van mening is dat je vandaag nog naar een specialist moet, regelt ze dat zelf.
Voor mij belde ze een paar maanden geleden naar het ziekenhuis:
'Mag ik van u de chirurg die wachtdienst heeft?'
-tegen de chirurg: 'Ik stuur nu een patiente naar u toe met een ...'
-tegen mij: 'U gaat nu direct naar dokter T. U hebt geen auto, toch? Nee, ik wil niet dat u met de bus gaat en een taxi is duur.'
-en tenslotte tegen een van de praktijkassistentes:
'Als jij deze mevrouw even naar het ziekenhuis rijdt, kun je de rest van de middag vrij nemen.'
Ze is in zoverre 'dorps' dat ze mij aanspreekt met 'mama'.
Ze willen weten hoe de zorgverzekering in elkaar zit.
Iedere ingezetene is verplicht verzekerd en de premie is inkomensafhankelijk.
Manolo kijkt zuinig, want naar locale normen is hun Euro-pensioen erg hoog.
Gelukkig is er een maximum-premie die neerkomt op 150 euro per maand. Zonder eigen risico, alleen een eigen bijdrage voor medicijnen van 50 eurocent per receptregel. 60-plussers krijgen hun bril en tandartskosten 100% vergoed.
VERVOER
'Jullie wonen in een gehucht en hebben geen auto' zegt Manolo, 'ik heb gelezen dat het openbaar vervoer hopeloos is'.
Ik heb dat ook in de krant gelezen, maar er zelf nooit wat van gemerkt. De bus is wel eens 5 of 10 minuten te laat, maar so what...
Met een carnet in de voorverkoop en een 60plus pasje, komt een ritprijs neer op 55 eurocent.
Daarnaast zijn er personenbusjes van 'eigen rijders' die continue rijden langs de route waarvoor ze een vergunning hebben: die zijn iets duurder, maar tegen een kleine toeslag wijken ze af van hun vaste route en brengen je tot aan de deur van je eindbestemming.
Tegen eenzelfde toeslag kun je je ook, op afspraak, door hen laten ophalen. Bijna als een taxi, maar veel goedkoper.
De hypermarket heeft een speciale service: met boodschappen en al, kun je je naar huis laten rijden tegen een bescheiden vergoeding.
ETENSTIJD
'Zullen we eerst samen een hapje eten in de foodplaza?' stellen wij voor. Er is daar een groot binnenplein omringd door diverse soorten eettentjes: van Japanse wok tot degelijk Antilliaans voedsel, van kipgrill en shoarma tot een pizzatent. Zelfs de uit Nederland overgewaaide 'kapsalon' ontbreekt niet.
Rosita kijkt op haar horloge en fronst. 'Het is geen etenstijd, wij eten altijd om zes uur. Een onregelmatig eet- en leefpatroon is niet gezond. Zeker voor oudere mensen is regelmaat belangrijk: op tijd eten, op tijd naar bed, op tijd opstaan!'
We treffen een compromis: een gezonde snack in de vorm van een verse vruchtensalade.
Een paar dagen later brengen wij hen naar de luchthaven, met een van de vele snorders die onze 'economia informal' telt.
Ze gaan er in Nederland nog eens goed over nadenken of ze wel zullen remigreren. Wij zwaaien hen na als ze naar de vertrekbalie lopen.
'Die zien we hier niet meer terug' zegt mijn man. Ik denk dat hij gelijk heeft.
