Hoe hoogopgeleiden de dienst uitmaken in Nederland

Er is iets vreemds aan de hand in Nederland, stelt financieel geograaf Ewald Engelen. Sinds de jaren 60 zijn er niet zoveel stakingen en protesten geweest als in de afgelopen 10 jaar. Tegelijk wordt er verkiezing na verkiezing op dezelfde middenpartijen gestemd. Hoe kan dat?
Het heeft alles te maken met de groeiende kloof tussen theoretisch en praktisch geschoolden in Nederland, volgens Engelen. Politici, beleidsmakers, journalisten: bijna allemaal zijn ze hoogopgeleid. En het beleid dat ze maken en de vragen die ze stellen komen niet ten goede aan praktisch geschoolden.

Ze zullen er hebben gestaan, tussen de arbeiders die zich dagelijks meldden aan de fabriekspoort in de negentiende eeuw: intelligente mannen en vrouwen, met talent dat nooit tot wasdom zou komen, leervermogen dat nimmer zou worden benut. Omdat hun klasse hen opsloot in de maatschappelijke positie die zij nu eenmaal hadden, en die onveranderlijk leek. Verderop, hoog in het kantoor, zou zomaar een man kunnen hebben gezeten die zijn functie nauwelijks aankon, maar nu eenmaal de kleinzoon was van de oprichter. En vanaf zijn geboorte voorbestemd de nieuwe directeur te worden. In de afgelopen eeuw was sociale stijging een van de belangrijkste ontwikkelingen. Maar wat gebeurt er als de nieuwe klassenmaatschappij weer op slot gaat?

Hoe kan dat?
Het heeft alles te maken met de groeiende kloof tussen theoretisch en praktisch geschoolden in Nederland, volgens Engelen. Politici, beleidsmakers, journalisten: bijna allemaal zijn ze hoogopgeleid. En het beleid dat ze maken en de vragen die ze stellen komen niet ten goede aan praktisch geschoolden.

Wie ervan uitgaat dat maatschappelijke lagen in de regel onderling trouwen (of relaties aangaan) en kinderen krijgen, zal het niet verbazen dat de meritocratie zélf erfelijk begint te worden – met name in maatschappelijke zin. Ouders aan de top zijn nu vooral bang voor neerwaartse sociale mobiliteit van hun kroost. Loss aversion, het willen vermijden van verlies, een term die eind jaren zeventig werd bedacht door psycholoog en Nobelprijswinnaar Daniël Kahneman – is een sterke drijfveer van de mens.

Zie de bijlessen, de run op de gymnasia, de druk van ouders voor een zo hoog mogelijk schooladvies, de Cito-trainingen. Of misschien ook wel het medicaliseren van leer- en gedragsproblemen. Om maar vooral de conclusie te vermijden dat onderprestatie het gevolg zou kunnen zijn van een gebrek aan kansrijkheid van het eigen kroost.

Zo trekt de bovenlaag, vaak zonder het te beseffen, de ladder op. De bovenlaag wordt steeds banger om te vallen. De onderlaag steeds bozer om de onveranderlijkheid van de eigen situatie en die van de kinderen. Het is niet moeilijk om in de huidige afkeer van ‘de elite’ de eerste tekenen te lezen van de maatschappelijke onrust die het gevolg is van de afgesneden route naar boven.

Loading full article...