Eerder schreef ik over spiritualiteit en gnosis. Een onderwerp dat daar zeker ook bij thuishoort is mysterie. Het woord komt uit het Grieks en betekent geheimzinnig. Het woord wordt voor veel zaken gebruikt en kan dan enigszins verschillende betekenissen hebben. De ruimste omschrijving is:
Iets, een verschijnsel, een gebeurtenis die je niet begrijpt.
Het wordt gebruikt voor onverklaarbare en raadselachtige zaken, verborgen zaken en geheimen. Dat mystieke kan zowel iets in de natuur zijn als iets dat door mensen gecreëerd of ervaren is. Het er van afgeleide woord mystiek wordt voornamelijk gebruikt voor zaken die met geloof te maken hebben. Het gaat dan om voor het menselijk verstand onbegrijpelijke, bovennatuurlijke zaken die wel als waarheden beschouwd worden en een geloofsartikel vormen.
Even terug naar de meer algemene betekenis. Met de groei van de wetenschappelijke kennis zijn veel zaken die men vroeger als mysteries beschouwde, wetenschappelijk verklaarbaar geworden. In sommige gevallen kan de wetenschap maar een deel van een verschijnsel verklaren. Men weet dan bijvoorbeeld wel hoe iets werkt maar niet waarom of waardoor dat veroorzaakt wordt. Dat zie je bijvoorbeeld ook veel in de medische wetenschap. De combinatie wetenschap en religie of overtuiging botst daarbij ook nogal eens, zoals Scheppingstheorie versus Evolutietheorie.
Het mysterie is voor veel mensen aantrekkelijker dan de koele wetenschappelijke verklaring. Graancirkels, vreemde objecten die uit de luchtvallen, onverklaarbare archeologische vondsten, buitenaardse wezens, UFO’s, grote mensaapachtige wezens zoals de Yeti en de Bigfoot blijven de mens bezighouden. Het plotseling verdwijnen van hele culturen en groepen dieren is ook nog steeds een raadsel.
Wat de mens zelf betreft zijn er ook veel zaken die we (nog) niet hebben kunnen verklaren. Waar komen we vandaan, wat is onze bestemming op aarde, is er leven na de dood, wat is de ziel, hoe werken onze hersens? Deze vragen en de antwoorden daarop vormen een belangrijk deel van veel religies. Binnen een religie kan het gaan om “kennis” die door iedereen verworven kan worden of “kennis” die alleen voor een kleine groep beschikbaar is of verworven kan worden. Kennis tussen aanhalingstekens, want het gaat hier niet om wetenschappelijk te bewijzen feiten.
Mystiek en de mystieke ervaring. Er bestaan twee soorten mystieke ervaring, de natuurlijke en de religieuze. De natuurlijke mysterieuze ervaring, zoals het zich één voelen met de natuur, heeft niet direct met religie te maken maar wordt door religieuze mensen wel vaak als het zich één voelen met de schepping en de Schepper. Dit is vaak een passief gebeuren. Je zoekt het niet, het overkomt je.
De religieuze mystieke ervaring is meestal een meer actieve opgeroepen ervaring. De ervaring wordt opgeroepen door gebed, meditatie, geestverruimende middelen, beschouwing, onthouding en andere technieken. Middelen om in contact te komen en/of zich te verenigen met het goddelijke of het bovennatuurlijke, het bovenaardse. In de christelijke religie betreft het dan vaak een rechtstreeks contact met God, Jezus of Maria. Daarnaast zijn er mysteries zoals de Mariaverschijningen, bloedende- of huilende beelden, de Lijkwade van Turijn, etc. In andere religies is het een soort trap naar een steeds hogere stadia van kennis. In het artikel over gnosis hebben we al kunnen lezen dat de gnostici geloven dat de weg naar de mystieke kennis in wezen al in de mens aanwezig is. Een dergelijke overtuiging vinden we bijvoorbeeld ook bij de Hare Krishna-beweging.
Binnen de christelijke religie is er wat dubbele houding ten opzichte van religieuze mystieke ervaringen waarbij je kunt stellen dat mystieke ervaringen die de leer van de kerk onderschrijven aanvaard worden, de mensen die de ervaringen hadden heilig verklaard werden en het verschijnsel tot erkend wonder verheven werd, terwijl wat niet in de leer paste als ketters beschouwd werd en te vuur en te zwaard bestreden werd. Een groot deel van de katholieke mystici waren kloosterbewoners. Daaronder bevonden zich ook vele vrouwen zoals Hildegard van Bingen, Theresia van Avila, Theresia van Lisieux en Elisabeth van de Drie-eenheid. Allen heilig verklaard door de katholieke kerk. De vrouwelijke mystieken worden algemeen ook als de eerste vrouwelijke schrijvers beschouwd. Een deel van deze vrouwen zochten de geestelijke en lichamelijke eenwording met Christus, Bruid van Christus, wat nogal eens sensuele teksten opleverde. Een verschijnsel dat overigens bij diverse mystici afkomstig uit de oosterse tradities terug te vinden is.
Mystieke ervaringen kunnen ook “gewone” mensen overkomen die daar soms volkomen door overvallen worden. Die ervaringen zijn vaak moeilijk te beschrijven, niet onder woorden te brengen. Vaak trekken ze zich terug, praten er niet over. Doen ze dat wel dan worden ze vaak als gek, aandachttrekker, godsdienstwaanzinnig of fantast weggezet. Weer anderen pogen hun ervaringen om te zetten in beelden of muziek. In de schilderkunst zijn bepaalde perioden aan te wijzen waarin het afbeelden van mystieke ervaringen of verschijnselen in de ode was.
Ook dit artikel is weer verrre van volledig omdat het een onderwerp is met zoveel verschillende facetten en zeker ook een onderwerp waar iedereen op zijn eigen manier tegenaan kijkt.
https://yoo.rs/spiritualiteit-gnosis-en-gnostiek-1609332515.html?Ysid=28963
https://yoo.rs/wat-is-spiritualiteit-1609239528.html?Ysid=28963
