Griet Op de Beeck, een bekende Vlaamse auteur, gaf afgelopen maandag een openhartig interview in De Wereld Draait Door over haar incestervaringen die ze had ondergaan als zeer jong kind. Deze openbaring heeft enorm veel stof doen opwaaien. Op de Beeck kreeg veel waardering en bijval over haar openhartigheid en zeer goed onder woorden gebrachte verhaal. Nu is dit laatste op zich niet zo bijzonder, want Op de Beeck is nu eenmaal meester in het gesproken woord. Toch is er ook steeds meer kritiek te beluisteren op haar televisieoptreden en bekentenis, zowel van deskundigen als niet-deskundigen. Want zo gaat dat nu eenmaal wanneer mensen praten over seksueel misbruik uit een ver verleden.

Deskundigen lieten zich veelal wat minder openlijk uit. Maar toch lieten ook zij al dan niet subtiel merken dat ze Op de Beecks verhaal sterk in twijfel trokken. De reden daarvan was overduidelijk: Op de Beeck had het namelijk gewaagd om te benoemen dat zij geen echte herinneringen meer heeft aan het door haar vader gepleegde misbruik. Het is een beetje als vloeken in de kerk. Want waag het niet om te beweren dat je herinneringen ietwat vaag en niet helemaal compleet zijn. Zélfs niet als de oorzaak hiervan de zeer jonge leeftijd en de daaraan gekoppelde verdringing is. Dat Op de Beeck wel degelijk beelden en fragmenten in zichzelf meedraagt doet kennelijk niet ter zake. Ook het feit dat ze tijdens therapie haar ontdekkingen heeft gedaan is not done.

Fragmentarische of geen enkele herinnering, een wereld van verschil

Critici zijn van mening dat Op de Beeck dit verhaal aangepraat heeft gekregen door haar therapeut. Wat op zich nogal knap is als je bedenkt dat bijna niemand weet bij wie ze nu in behandeling is geweest. Was het een goed opgeleide BIG-geregistreerde therapeut of een charlatan in de alternatieve hoek? Niemand kan het zeggen. De reden van het in twijfel trekken van haar getuigenis komt met name voort uit het feit dat Op de Beeck geen volledige maar slechts fragmentarische herinneringen heeft aan het seksueel misbruik. Nu is luisteren voor veel mensen sowieso al vaak een probleem en dus werd dit door velen uitgelegd als zijnde dat ze geen énkele herinnering meer zou hebben aan het ondergane misbruik. Niets is echter minder waar. Op de Beeck zegt namelijk letterlijk dat ze inderdaad niet meer weet dat het bijvoorbeeld kerst was, dat het regende buiten en met haar vader naar boven ging enzovoort. Van Nieuwkerk speelde namelijk terecht even voor advocaat van de duivel en vroeg gericht door. Dat Op de Beeck vervolgens weigerde om inhoudelijk in te gaan op de vraag wat zij zich dan nog wel precies herinnerde, omdat volgens haar zeggen zelfs haar eigen vrienden hier niet eens van op de hoogte zijn, wordt door velen uitgelegd alsof ze geen enkele aantoonbare herinnering meer zou hebben aan het drama. En dat terwijl ze toch echt een stukje van de sluier oplichtte in de vorm van walgelijke beelden die ze in zichzelf meedraagt.

Het generaliseren van hervonden herinneringen is onjuist

Het is het aloude probleem. Verdrongen en hervonden herinneringen bestaan niet en therapeuten praten hun patiënten van alles aan. Dat het inderdaad voorkomt dat sommige therapeuten suggestief zijn tijdens hun behandeling en patiënten soms in een bepaalde verkeerde richting sturen, zal ik beslist niet ontkennen. Maar dat betekent nog niet dat het daardoor ook juist is om hervonden herinneringen standaard in twijfel te trekken. Het is namelijk volstrekt normaal dat iemand zich op latere leeftijd slechts flarden en delen herinnert in plaats van een compleet levensverhaal. Een zeer jong kind heeft nu eenmaal niet het vermogen om alles gedetailleerd op te slaan in zijn geheugen. En dan heb ik het nog niet eens over de vele methodes waarvan sommige daders zich bedienen om dit soort gruwelijkheden uit het systeem te doen laten verdwijnen. Dat is niet alleen de mening van veel deskundigen, maar ook van mijzelf als mede-ex-slachtoffer van seksueel misbruik en extreem sadistisch geweld gedurende vele jaren in mijn kindertijd. Hoewel ik hierbij wel moet aanmerken dat dit zich in mijn geval buiten mijn ouderlijke woning en ons gezin heeft afgespeeld. Uit eigen ervaring ondersteun ik daarom Op de Beecks verhaal omtrent hervonden herinneringen ten aanzien van seksueel misbruik. Naast de beelden en fragmentarische herinneringen die zij zegt te hebben, is er bovendien ook nog het compleet vernachelde leven waar zij geregeld over spreekt. Haar ernstige eetstoornissen, depressies en de destructieve relaties die ze bijvoorbeeld aanging in het verleden. Ook dat loopt synchroon met mijn eigen ervaringen en is identiek aan mijn eigen leven. Daarmee beweer ik beslist niet dat dit altijd het ultieme bewijs is voor seksueel misbruik, wel dat het hierdoor een sluitend verhaal maakt.

Griet Op de Beeck is zeer moedig geweest. Zij vergat alleen even wat iedereen graag wil horen. Mensen willen nu eenmaal het liefst perverse en gedetailleerde ervaringen uit iemands mond horen komen en nemen geen genoegen met alleen gruwelijke beelden of delen van het misbruik. Nee, Op de Beeck had uitgebreid moeten vertellen wat haar vader allemaal met haar uitgespookt had. Hoe smeuïger hoe beter, zullen we maar zeggen. Deze criticasters hadden graag van haar willen horen hoe ze vaak angstig en in een benarde positie in bed lag te wachten op haar vader. Wachtend op wat komen ging... Deze mensen hadden graag willen vernemen wat haar vader allemaal met haar kleine lichaampje heeft gedaan en hoe hij zuchtend op of in haar klaarkwam. Want dat is pas écht bewijsmateriaal, is het niet?

Vergeten betekent overleven…

Het argument dat (nieuwe) herinneringen die tijdens therapie naar boven komen pertinent onjuist zijn, is in een mum van tijd te weerleggen. Ieder mens heeft namelijk een ingebouwd zelfbeschermingsmechanisme om te kunnen overleven. Dat geldt in het bijzonder voor jonge kinderen die aan trauma’s onderworpen zijn. Wanneer dat mechanisme om wat voor reden dan ook afbrokkelt en de poorten naar de hel zullen opengaan, krijg men stapsgewijs toegang tot de herinneringen die voorheen in het onderbewustzijn gesluimerd lagen. Het is dus niet zo dat wij (ex) slachtoffers er eens even lekker voor gaan zitten met onze behandelaar en samen gaan zitten puzzelen en graven wat we nu weer eens naar boven zouden kunnen halen. Integendeel zelfs. Want bij iedere nieuwe schokkende ontdekking die zich aan ons opdringt, hoop en bid je dat de nieuwe informatie niet waar blijkt te zijn en dat je het jezelf gewoon alleen maar inbeeldt. En wanneer de ontdekkingen te gruwelijk zijn om te geloven hoop je zelfs dat je gek bent. Alles liever dan de waarheid te aanschouwen. Dit stap voor stap onthullen heeft een belangrijke functie: je zou anders volkomen doordraaien en je leven acuut willen beëindigen. En geloof me: ook als het stapsgewijs tot je komt zijn er periodes waarin je intens verlangt naar de dood en het einde om het te doen laten stoppen. Dus hoezo zoeken wij (ex) slachtoffers eigenhandig en doelbewust naar nieuwe herinneringen?

De ontwrichtende terreur van de non-believers

Het voortdurend schermen met het psychologenduo Crombag en Merckelbach wat veel critici momenteel doen, draagt nog eens extra bij aan het bespotten en in twijfel trekken van dit soort belangrijke getuigenverklaringen. Dit welbekende duo maakt er namelijk al decennialang een soort levensinvulling van om de spot te drijven met hervonden herinneringen en alles wat daarmee samenhangt, evenals rechtspycholoog Peter van Koppen. Dat deze so-called wetenschappers hiermee uitermate maatschappelijk ontwrichtend bezig zijn, schijnt onbelangrijk te zijn. Ook gisteren lieten Merckelbach en zijn evenknie van Koppen weer van zich horen via de Volkskrant en mochten zij hun bekende stokpaardje weer eens berijden. Dat er daartegenover ook vele deskundigen zijn die hun visie en bevindingen ernstig in twijfel trekken, ontkrachten en weerleggen, daar hoor je helaas maar weinig over in de media.

Het menselijk bewustzijn: een onontgonnen terrein in de medische wetenschap

Moeten we dan maar helemaal niet meer kritisch zijn ten aanzien van hervonden herinneringen? Jazeker moeten we dat wel zijn! Het is zelfs absoluut noodzakelijk. Er zullen nu eenmaal altijd mensen zijn die zich bewust of onbewust dit soort ervaringen inbeelden, deze aandikken of zelfs compleet uit hun duim zuigen. En ook zullen er altijd ondeskundige hulpverleners zijn die hun patiënten dingen in de mond proberen te leggen. Waakzaamheid is daarom beslist geboden. Maar laten we alsjeblieft stoppen om intelligente mensen, zoals Griet Op de Beeck en andere serieuze getuigenissen, in één klap van tafel te vegen omdat het fenomeen hervonden herinneringen zogenaamd niet zou bestaan. Op de Beeck is naar buiten getreden met haar incestervaringen uit haar vroegste jeugd. Een ieder mag daarvan vinden wat hij of zij wil. Maar zolang mensen niet begrijpen hoe hervonden herinneringen daadwerkelijk in elkaar steken en dit soort processen in het menselijk bewustzijn werken, lijkt het me verstandig om er vooralsnog het zwijgen toe te doen. Niet alleen voor Op de Beeck zelf en al helemaal niet voor ondergetekende. Want zowel Op de Beeck als ikzelf zijn namelijk genezen en gelukkig en hebben onze weg al moeten belopen. Nee, het zijn de huidige en toekomstige kinderen en volwassen slachtoffers waarom mensen zonder enige kennis van zaken hun mening voor zichzelf zouden moeten houden. Anders zullen deze slachtoffers nog steeds alleen blijven staan en er voor altijd het zwijgen toe doen.

Break de silence

Het zijn de slachtoffers van nu waarom mensen zoals Op de Beeck en ik het zwijgen doelbewust doorbroken hebben. Dat is geen gemakkelijke keuze geweest. Maar het is helaas nodig om hardnekkige patronen te doorbreken en vernieuwingen van de grond te krijgen.

Want zwijgen: dat is echt alleen iets voor daders.