Coronamaatregelen Europese landen leggen in de strijd tegen het virus fundamentele vrijheden op ongekende wijze aan banden. Kan dit ook weer snel worden teruggedraaid?

Om het coronavirus te bestrijden trekt de staat meer macht naar zich toe dan in moderne westerse democratieën ooit eerder vertoond is. In één klap is de verhouding tussen staat en burger, om de volksgezondheid te beschermen, veranderd van min of meer evenwichtig tot een sterke dominantie van de staat.

Die bepaalt dat de burger van alles niet meer mag. Uitgaansverboden, scholen dicht, grenzen dicht, winkels dicht, thuiswerken, leger en politie op straat om erop toe te zien dat burgers de nieuwe regels naleven.

Vakanties zijn verboden
De landsgrenzen, die Merkel in 2015 bij de vluchtelingencrisis niet wilde sluiten, blijken opeens toch deels gesloten te kunnen worden. Behalve winkels, theaters en café’s moeten ook kerken, moskeeën en synagogen hun deuren sluiten. Vakantiereizen in binnen- en buitenland zijn voorlopig verboden.

Premier Rutte hield maandag in zijn rede het midden tussen de strijdlustige toon van de Franse president en de nuchterheid van Merkel. Geen oorlogstaal, en ook geen compleet stilleggen van het dagelijks leven. Wel een zorgvuldige uitleg van de genomen maatregelen en een appèl tot saamhorigheid.

Volgens de Duitse historicus René Schlott moeten Europese burgers zich dringend bezinnen op de vraag hoe ver we in de strijd tegen het virus willen gaan. „Met een adembenemende snelheid, en een verbijsterende bereidheid van de bevolking ermee in te stemmen, worden rechten buiten werking gesteld die over de eeuwen moeizaam zijn bevochten”, schreef hij dinsdag in een vlammend appèl in de Süddeutsche Zeitung. Hij noemde de vrijheid van vergadering, de vrijheid van geloof, het recht op onderwijs en het recht op vrij reizen.

Als we niet oppassen, stelt hij, wordt de open samenleving de nek omgedraaid bij de poging haar te redden.

Machtsgreep
„Kijk eens wat er nu wordt uitgeschakeld: onderwijs, kunst, cultuur, wetenschap, grote bijeenkomsten. Als je niet beter wist zou je denken dat dit het draaiboek van een rechts-populistische machtsgreep is.

„Ik maak me als staatsburger grote zorgen over de dag dat we weer tot normaliteit moeten terugkeren. Kan dat dan nog? Of zijn er dan zoveel processen in gang gezet die een eigen dynamiek hebben, dat we helemaal niet meer terug kúnnen? Omdat er weer nieuwe redenen zijn om onze rechten op te schorten.

„Ik zie geen enkele bezinning op de vraag of we wel op de goede weg zijn, niet epidemiologisch, maar qua grondrechten. We hebben te maken met een dambreuk.

Als historicus weet ik dat het intrekken van rechten zelden tijdelijk is.”

In Spanje controleren leger en politie het uitgaansverbod zo streng dat het Spanjaarden herinnert aan de Franco-dictatuur. Het Verenigd Koninkrijk lijkt onder premier Johnson te kiezen voor een heel ander model en voor maatregelen die minder dwingend zijn. „We zijn een volwassen, ontwikkelde en liberale democratie”, zegt Johnson.

Bron: NRC

Staat perkt burgerlijke vrijheden radicaal in.