Verlegenheid is geen keuze maar een normale eigenschap

Verlegenheid is geen keuze, en al helemaal geen gebrek, het is een volstrekt normale eigenschap.

Samenvatting: In een wereld die steeds meer draait om zichtbaarheid en zelfpromotie is het niet handig om stil te zijn. Daarom doen we met z’n allen hard ons best om iedere vorm van verlegenheid te onderdrukken, verhullen en op te poetsen. Verlegen mensen worden ondertussen om de oren geslagen met goedbedoelde adviezen: ‘Laat jezelf wat meer zien!’ Manouk van Egmond is al zo lang ze zich kan herinneren verlegen en meent dat dit geen afwijking of ziekte is, maar een doodnormale eigenschap. In dit boek, waarin vele wetenschappers, filosofen en ervaringsdeskundigen aan het woord komen, vertelt ze je over de rol van verlegenheid in haar leven en de maatschappij. Dat verlegenheid als een ‘label’ wordt gezien in plaats van een volstrekt normale eigenschap, is volkomen logisch als je bedenkt hoe negatief er over deze karaktertrek wordt gedacht in de moderne westerse samenleving. Zelfs vogels zijn verlegen

Verlegen zijn botst met de waarden van onze individualistische, neoliberale samenleving. Zelfexpressie is zeer belangrijk geworden, iets dat is begonnen met de emancipatiebewegingen in de jaren zestig en zeventig, Peter Achterberg, hoogleraar sociologie. Neoliberaal beleid moedigt mensen bovendien aan om goed voor zichzelf te zorgen, bijvoorbeeld in het onderwijs, of in de zorg, Maar we verwachten dat een patiënt mondig is, voor zichzelf op kan komen, zijn eigen keuzes maakt, et cetera.” En dan hebben we het nog niet eens over ons professionele leven gehad, waar zichtbaarheid een belangrijke strategie is om hogerop te komen, en assertiviteit meer wordt beloond dan bedachtzaamheid.

We vinden dat verlegen mensen moeten proberen van hun verlegenheid af te komen, omdat dat beter voor ze is. Met die overtuiging is veel mis. Onze karaktereigenschappen zijn voor ongeveer 50 procent genetisch bepaald, en dat betekent dat we niet „zomaar onze psychologie en morfologie kunnen omgooien om brutaal of verlegen te worden”, aldus Kees van Oers. Hij is buitengewoon hoogleraar Animal Personality aan Wageningen University & Research, en vertelde dat verlegenheid bij alle diersoorten voorkomt.

Verlegenheid is een normaal verdeelde eigenschap, zei hij ook. Dat wil zeggen dat de ene helft eerder verlegen is, en de andere helft juist meer brutaal of spontaan. Dat heeft een goede reden. Als een groep vissen bijvoorbeeld alleen maar uit brutale exemplaren zou bestaan, hebben ze een groot probleem als iedereen erop uittrekt om voedsel te vinden en ze vervolgens met z’n allen in een vissersnet zwemmen.