In deze blog belicht ik - zij het gekleurd door mijn eigen visie - de woorden geloof, hoop en liefde vanuit verschillende achtergronden. Uiteraard staat het eenieder vrij om aanvullingen of andere gedachten te opperen. Wie weet wordt je idee t.z.t. verwerkt in een herziene versie van dit artikel...
De betekenis van geloof, hoop en liefde
Geloof, hoop en liefde…
Drie woorden waar mensen heel verschillend tegenaan kijken. Het is maar net welke achtergrond je hebt.
Ben je met een bepaalde religieuze overtuiging opgevoed of niet? Wat zijn je eigen keuzes en beslissingen (als volwassene) op dat gebied?
Het heeft allemaal invloed op ons gedachtepatroon.
1. Geloof
Voor christenen is geloof (conform de Bijbelse definitie) een absoluut zeker weten dat de dingen die je niet ziet wel degelijk realiteit zijn. Als we de spirituele kant er buiten laten, zien mensen geloof denk ik vaak als een ernstig vermoeden. Er worden echter meerdere opties open gelaten.
Een woord als geloof kun je religieus duiden, of je kunt de religie er buiten laten. Om te beginnen wil ik hier kijken naar het woord geloof tegen een religieuze achtergrond.
De mens is “ongeneeslijk godsdienstig”, wordt wel eens gezegd. Er zijn natuurlijk veel verschillende vormen van geloof, maar de kern is steeds dat er een rotsvast besef is van een macht die buiten de mens om werkzaam is. Je kunt het niet met het blote oog waarnemen, maar diep van binnen kun je er gewoon niet omheen dat het bestaat.
De inhoud van het geloof mag dan van geval tot geval afwijken, die zekerheid is de grootste gemene deler. En dat (in mijn ogen gezonde) besef is de basis voor alle positieve krachten die in het universum heersen – om het maar eens wat vaag uit te drukken. Het kan het leven hier op aarde absoluut ten goede komen als iedereen dit besef bij zichzelf gaat onderzoeken. Op die zoektocht kan de mens immers dichterbij God komen, wat volgens mij op basis van Gods Woord het ultieme doel van het leven is.
Geloof in de niet-religieuze zin
Nu zijn er ook mensen die het woord geloof primair niet religieus duiden. Voor hen – en dat is voor ons allen de reële betekenis in de volksmond – is geloof het ernstig vermoeden dat iets is zoals het is. “Het zou heel goed kunnen zijn dat…, maar het kan net zo goed toch…”. Hiermee wordt dus een heel andere betekenis gegeven aan hetzelfde woord.
Geloof kan in deze zin ook passiviteit inhouden, omdat je – zoals wel beweerd wordt – moet afwachten tot datgene waarin je gelooft tot je komt. En dat is toch echt heel iets anders dan in bijvoorbeeld het christendom, waar geloof in wezen geen zelfstandig naamwoord, maar een werkwoord is. “Geloven moet je doen” is een kreet die mij dierbaar is.
Vanzelfsprekend heb ik respect voor ieders mening, maar ik wil hier toch een kanttekening plaatsen. Wat is voor de mens het voordeel van de twijfel en onzekerheid die deze visie uitstraalt tegenover de zekerheid in “de religieuze visie”?
2. Hoop
Voor christenen is er hoop in het volst mogelijke vertrouwen op een hemels leven na ons sterven. Als we de spirituele kant er buiten laten, zien mensen hoop als een (persoonlijk?) verlangen naar iets. Ook rond het woord hoop zijn verschillende kaders waar te nemen. In de diverse religies is de hoop grotendeels gericht op het leven na dit leven. Er zijn natuurlijk heel verschillende invalshoeken, maar dit is wel de kern waar het om draait. Centraal staat dan in elk geval het streven naar verbetering, ondanks en niettegenstaande de ogenschijnlijke onmogelijkheid. “Is het niet nu, dan komt het later” bevat net als geloof voor deze groep (gelovige) mensen een vrij vaste zekerheid.
Voor mensen die leven zonder geloof in een of andere vorm van hiernamaals staat het leven hier-en-nu in alles centraal. Dat betekent dat ook hun hoop zich niet verder uitstrekt dan tot datgene wat direct waarneembaar is. Hoop is dan bijvoorbeeld een uiting van de daadkracht om datgene wat je hoopt te realiseren. Nogmaals, ik heb absoluut respect voor ieders mening, maar ik wil ook hier weer een kanttekening plaatsen. Wat is voor de mens het voordeel van de beperking in de tijd en de onzekerheid die deze visie uitstraalt tegenover de zekerheid in “de religieuze visie”?
3. Liefde
Voor christenen kunnen geloof en hoop natuurlijk niet zonder de volmaakte liefde, die o.a. wederzijds respect, waardering en onderling vertrouwen inhoudt. Als we de spirituele kant er buiten laten, staat de mens zelf centraal bij geloof en hoop. Het kan dan zomaar gebeuren dat liefde voornamelijk egocentrisch is.
Liefde is in alle visies op het menselijk leven een positief getint vereiste voor geluk en zaligheid. Dat kunnen we denk ik best zo stellen. Maar… is het altijd duidelijk wat iemand met dit woord bedoeld? Er zijn immers meerdere vormen van liefde. En zijn er dan ook verschillen in de religieuze en de niet-religieuze uitleg van dit woord? Daar gaan we nu ons licht over laten schijnen.
Liefde in de huidige wereld
In deze wereld in de 21e eeuw zijn liefde en seks bijna synoniem. We hebben hiervoor al kunnen zien hoezeer de mens zelf centraal staat bij het inkaderen van de begrippen geloof en hoop. Bij het woord liefde komt – voor hen die niets met religie hebben – de centrale plaats van het individu nog meer naar voren, lijkt het wel. Liefde uit zich in seksuele omgang met wie, waar en wanneer je ook wilt. Het doel is om zelf bevrediging van je behoeften te vinden. Je stelt als mens je eigen normen en wilt daarbij het onderste uit de kan halen. Zo komt het althans op mij over.
Nu zijn er uiteraard ook heel veel niet-gelovigen die wel degelijk liefde voor de medemens hebben en tonen. Er is bijvoorbeeld ontwikkelingshulp, het geven aan goede doelen en de zorg voor mensen in nood. Dat is op zich (in mijn ogen) al een veel betere kijk op het woord liefde. Maar – zo is mijn vraag – volstaat dit werkelijk? Maakt dit je echt een gelukkig mens?
Betrekken we het religieuze aspect erbij, dan verandert dit enigszins. Natuurlijk heerste er bij natuurgodsdiensten misschien ook wel een sterke menselijke normering. En ook bij andere godsdiensten speelt nog altijd de menselijke vrije wil een rol bij het definiëren van het woord liefde. Zelfs binnen het christendom is de uiting aan het begrip liefde niet altijd rozengeur en maneschijn. Maar toch is liefde in Bijbelse zin veel en veel meer dan de erotische liefde waar ik het hiervoor over heb.
Liefde volgens de Bijbel
Bijbelse liefde kent, zou je kunnen zeggen, drie dimensies: Gods liefde voor de mens, de liefde van de mens voor God en de liefde tussen mensen onder elkaar.
Voor dat laatste zijn o.a. wederzijds respect, waardering en onderling vertrouwen nodig. Heb je dat niet, dan kun je jouw medemens denk ik niet liefhebben. Om God lief te kunnen hebben, moet de mens natuurlijk allereerst geloven dat Hij bestaat. En als God in de ogen van de mens realiteit is, mag hij ook de hoop hebben dat God er voor hem of haar zal zijn.
Het mooie is nu dat God dit laatste toont in Zijn liefde voor de mens. In Johannes 3 staat het zo samengevat:“Want zo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat ieder die in Hem gelooft, niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft.Want God heeft Zijn Zoon niet in de wereld gezonden opdat Hij de wereld zou veroordelen, maar opdat de wereld door Hem behouden zou worden.
Wie in Hem gelooft, wordt niet veroordeeld, maar wie niet gelooft, is al veroordeeld, omdat hij niet geloofd heeft in de Naam van de eniggeboren Zoon van God.”
Wat betekent dit voor jou?
Ten diepste is dit hoe deze drie woorden met elkaar samenhangen, in elkaar verweven zijn. De beste vorm van liefde is de Goddelijke liefde, de agapè liefde. Het is volstrekt onbaatzuchtige liefde, waarbij de ander centraal staat. Het is een vorm van liefde die een mens volgens mij onmogelijk kan tonen, tenzij hij of zij gelooft in God. Dat geloof werkt dan de hoop uit om in liefde met en voor elkaar te kunnen leven. Wanneer het geloof in God ontbreekt zal de hoop – ben ik bang – helaas beperkt blijven tot dit leven vol liefde voor jezelf. In het beste geval tenminste…
Het moge duidelijk zijn dat de keuze die de mens in dit leven voor zichzelf maakt, bepalend is voor de kwaliteit van het leven (zowel hier-en-nu, als tot in eeuwigheid). Het respect voor de beslissingen die de mens uit vrije wil neemt, is van Gods kant volkomen. Het oordeel dat God over de mens uit zal spreken is 100% gebaseerd op de visie (in woord en daad) van de individuele mens op de woorden geloof, hoop en liefde. Liefde als product van geloof, als vrucht van Gods Geest is weliswaar – volgens 1 Korintiërs 13 – het meeste, maar is geënt op het geloof als kernwaarde voor Gods liefde.
In en vanuit die liefde is wederzijds respect wat mij betreft absoluut noodzakelijk. Daar waar ik hierboven misschien wat al te kritisch lijk te zijn naar mijn niet-gelovige medemens, is dit omdat ik een hart heb voor jou. Wij zullen als mensen de ander altijd ruimte moeten geven. Maar aan de andere kant is er nu eenmaal die overduidelijke voorwaarde die God Zelf stelt in Zijn Woord, de Bijbel. En vooral daarom gaat het mij aan het hart als ik zie dat mensen keuzes maken die hen verder weg in plaats van dichterbij God brengen.
Drie woorden: geloof, hoop en liefde
Geloof, hoop en liefde… Het zijn drie woorden waar mensen heel verschillend tegenaan kijken. In deze blog heb ik geprobeerd deze woorden – zij het gekleurd door mijn eigen visie - vanuit verschillende achtergronden te belichten.
Uiteraard staat het eenieder vrij om aanvullingen of andere gedachten te opperen. Wie weet wordt je idee t.z.t. verwerkt in een herziene versie van deze blog.
Mijn slotvraag aan jou is dan ook: wat betekenen geloof, hoop en liefde werkelijk voor jou?
Meer informatie lezen over het christelijk geloof?
Een aantal andere artikelen van mijn hand over het christelijk geloof zijn:
