Gele hesjes

De gele hesjes zijn een protestbeweging die online startte in mei 2018 en leidde tot demonstraties die op 17 november 2018 in Frankrijk begonnen en zich relatief snel verspreidden naar onder andere België en Nederland. De organisatie van de protesten verloopt vooral via sociale media.

Priscillia Ludosky | voorvrouw Franse gele hesjes Fransen práten nu met elkaar over politiek, dankzij ‘haar’ gelehesjesbeweging. „Maar verder hebben we niet veel bereikt.”

Het begon allemaal met haar. Bijna 1,5 miljoen mensen tekenden vorig jaar haar petitie tegen de stijgende brandstofprijzen. Op Facebook werden daarna de eerste demonstraties aangekondigd, mensen hesen zich in gele hesjes. De beweging werd breder, begon over nieuwe vormen van democratie. En Priscillia Ludosky mocht bij ministers meepraten om de ongerichte nationale revolte toch nog tot iets constructiefs om te buigen.

Ludosky, nu 34 jaar, blijft er rustig onder. „Het is niet zo dat ik persoonlijk op alle deuren heb geklopt om die mensen de straat op te krijgen”, zegt ze over de honderdduizenden Fransen die maanden demonstreerden in grote steden of rotondes in de provincie bezet hielden. Dit weekend, precies een jaar na het eerste protest, hopen de gele hesjes weer eens veel mensen op de been te krijgen. „De pan stond vorig jaar al op het punt over te koken”, zegt ze. „Het deksel begon te rammelen.”

Buiten Frankrijk kent haast niemand haar. Een archetype geel hesje is ze ook niet: na een opleiding internationale handel heeft ze elf jaar bij de zakenbank van BNP Paribas kredietlijnen geanalyseerd. Toen ze vorig jaar mei haar petitie lanceerde, was ze net een internetwinkel begonnen. Ludosky spreekt afgewogen, onderkoeld bijna. En nee, ze is ook geen boze witte man. Haar ouders, vrachtwagenchauffeur en kassière, verhuisden ooit van de Franse Antillen naar het Franse vasteland. „Ik heb nooit gedacht dat mijn petitie dit alles zou losmaken”, zegt ze lachend in een café nabij het Parijse station Saint-Lazare.

Klimaatmarsen
Omdat ze bezig was van carrière te veranderen, moest ze voor cursussen het hele land door. Tanken werd steeds duurder. „Op een avond zocht ik op internet uit hoe dat zat. Van de prijs aan de pomp bleek 60 procent al belasting, en de regering wilde dat diesel uiteindelijk duurder zou worden dan benzine om een ecologische transitie te financieren. Hoe verder ik zocht, hoe meer ik zag dat er iets niet klopte.”

De noodzaak om minder broeikasgassen uit te stoten heeft ze nooit ter discussie gesteld. Ze is een van de kopstukken van de gele hesjes die ook af en toe met klimaatmarsen meelopen. „Maar waarom moeten alleen automobilisten deze transitie betalen? Op kerosine of op maritieme brandstof zitten niet dezelfde belastingen.” Bovendien, ontdekte ze in regeringsstukken: het extra geld ging niet eens rechtstreeks naar milieuprojecten. „Dat is oplichterij.”

Op change.org, een petitiewebsite, zette ze haar bevindingen op een rijtje. „Voor een verlaging van de prijs van brandstof aan de pomp!” schreef ze erboven. Het was niet haar eerste petitie. Ze ageerde ook al eens tegen „examenstress” en pleitte voor een feestdag om de afschaffing van de slavernij te herdenken. Maar door het werk had ze destijds weinig tijd om ze onder de aandacht te brengen. Nu wel – de bank betaalde nog twee jaar salaris.

Toen na een paar maanden pas 150 mensen hadden getekend, verspreidde ze de petitie via Facebookgroepen. Ze „stalkte”, zegt ze zelf, journalisten. Een lokale krant pikte het op en toen, opeens, het grote dagblad Le Parisien. Vrachtwagenchauffeur en autoliefhebber Éric Drouet belde: hij wilde een langzaamaanactie op de Parijse ringweg organiseren. Konden ze de handen ineen slaan?

Ludosky ontving honderden steunbetuigingen. „Wat me verrast heeft, is hoe snel mensen daadwerkelijk bereid waren in actie te komen. Wat me niet verraste, is hoe boos ze waren.” De vernielingen bij de demonstraties relativeert ze; dat gebeurt volgens haar altijd. „Ik was banger voor het geweld van de politie.” Al snel ging het niet meer alleen om die ‘ecologische transitie’. „Mensen spraken over het ontbreken van democratie, over publieke dienstverlening, over belastingen. Het was een cumulatie van boosheid. De brandstofprijs was de druppel die de emmer deed overlopen.”

Partijloos
Nu kijkt ze met gemengde gevoelens terug. „Ja, we hebben wel iets teweeggebracht. Fransen met verschillende achtergronden zijn niet gewend met elkaar te praten. Nu praten ze wel, openlijk, over politiek zelfs, over wezenlijke maatschappelijke zaken. Ze zien dat ze niet alleen staan. Dat is mooi. Maar ik kan niet zeggen dat we verder veel bereikt hebben. Door de repressie is de woede nu nogt groter.” Ja, de accijnsverhogingen op brandstof zijn teruggedraaid. Maar andere eisen, zoals de invoering van een referendum op burgerinitiatief, gingen terzijde.

Als volleerd politicus repliceert ze elke poging tot relativering. Het door Macron verordonneerde ‘Grote debat’ waarin het land nader tot elkaar moest komen? „Veel praten. Kostte 12 miljoen.” De miljarden aan koopkrachtverbetering? „Was al voorzien.” Het platform dan van 150 willekeurige gekozen burgers die zich nu over klimaatproblematiek buigen? „Uitstekend, maar niemand zegt dat dit ons idee was.”

Een „leider” kan ze zich niet noemen, want de meeste gele hesjes verwerpen iedere vorm van organisatie. Maar de 1,5 miljoen handtekeningen geven haar legitimiteit, vindt ze. Nooit is Ludosky lid van een politieke partij of vakbond geweest. Alle aanbiedingen, vooral van de hardlinkse partij La France Insoumise, heeft ze afgeslagen. De gele hesjes zijn „partijloos” en hesjes die zich kandideren voor verkiezingen mogen zich wat haar betreft geen geel hesje meer noemen. „Dit is een volksbeweging. We verwerpen de politiek zoals die nu is. Alles moet anders”, hamert ze.

Nog steeds? Ze schaterlacht. „Nog steeds.” #gelehesjes