De afgelopen periode was ons land in de greep van de trieste dood van Anne Faber. Een jonge vrouw die naar alle waarschijnlijkheid om het leven is gebracht door een voormalig zedendelinquent die op proefverlof was. De emoties, nog eens extra gevoed door de veelal suggestieve berichtgeving van de media, liepen zeer hoog op bij veel mensen. De roep om vergelding en uitleg hoe dit in vredesnaam kon gebeuren mondde zelfs uit in een petitie die uiteindelijk door 400.000 mensen is ondertekend. Het is een bekend verschijnsel wanneer een zedendelinquent opnieuw de fout in gaat en een gruwelijk misdrijf pleegt tijdens zijn proefverlof. Maar hoe intens verdrietig de dood van Anne Faber ook is, dat delinquenten vervallen in hun oude drang naar geweld en onderdrukking is eerder dankzij dan ondanks ons verouderde rechtssysteem en detentiebeleid. In de media en op Twitter lieten naast gewone burgers ook verscheidene deskundigen zich weer kritisch uit over de strafmaatregelen en advocatuur ten aanzien van deze groep delinquenten. Velen vinden het namelijk onbegrijpelijk dat strafrechtadvocaten hun cliënten geregeld adviseren om zich niet te laten onderzoeken zodat ze op die manier onder tbs kunnen uitkomen. Ook de forensisch psychiaters kregen er uiteraard weer flink van langs. Een beroepsgroep die in de ogen van veel mensen niet alleen onzinnig zou zijn, maar bovendien ook nog veel te veel op de hand van gewelds- en zedendelinquenten. Hoe dan ook zijn veel mensen van mening dat levenslang opsluiten of erger het enige juiste is om te doen. Het laat zien hoe dun het laagje vernis van onze zogenaamde beschaving is. De roep om vergelding: een primitieve vorm van uiten Hoe ernstig het misdrijf ook mag zijn geweest, daders hebben in mijn ogen altijd recht op een goede verdediging en een humaan strafrechtsysteem. Dat houdt voor mij ook in dat opsluiten zonder enige vorm van behandeling zowel zinloos als onmenselijk is. De roep om vergelding mag dan misschien welig tieren in de samenleving, het is een primitieve vorm van uiten die men beter zou kunnen negeren. Ook het veelvuldige excuus van officieren van justitie dat vanwege alle onrust in de samenleving de strafeis hoger is, is ronduit hypocriet te noemen en bovendien onjuist. Alsof de geschoktheid van burgers en de roep om vergelding een graadmeter zou mogen zijn voor de te eisen strafmaat. Daarmee zeg ik niet dat deze geschoktheid niet zeer begrijpelijk is, maar wel dat dit geen enkele invloed mag uitoefenen op de strafeis. Die hoort namelijk te allen tijde volstrekt onafhankelijk en op geen enkele wijze beïnvloedbaar te zijn van buitenaf. Longstay als afvoerputje Dat steeds minder verdachten van ernstige misdrijven zich niet meer willen laten onderzoeken, is om die reden dan ook zeer begrijpelijk te noemen. Wanneer je mensen onder het mom van behandeling en veelal onder druk van de publieke opinie langdurig opsluit en ze geen enkel perspectief op vrijheid meer biedt, moet je niet gek opkijken als ze hun medewerking aan psychologisch onderzoek weigeren. Het schrikbeeld van een longstay-afdeling waar geen ontsnappen meer mogelijk is en waar je als mens voor de rest van je leven afgeschreven bent zonder enig lichtpuntje in het vooruitzicht, is daarbij een van de belangrijkste redenen. Het is niet voor niets dat de vooraanstaande strafrechtadvocaat Wim Anker zich samen met anderen al vele jaren inzet voor deze longstayers. Hij is - net als ik - van mening dat het inhumaan is om veroordeelden na verloop van tijd zonder enige vorm van behandeling voor de rest van hun leven op te sluiten en ze alle hoop op een beter bestaan af te nemen.Simpelweg opsluiten zet geen zoden aan de dijk Hoewel we in 2017 leven, ben ik van mening dat we nog steeds een middeleeuws strafrechtsysteem naleven. We straffen daders, sluiten ze vervolgens op en verwachten dan dat ze hiervan zullen leren en dat het vanzelf wel goed zal komen. Na enige jaren gaan ze op proefverlof ter voorbereiding op hun vrijlating en zijn we verbijsterd als het misgaat. En ook als veroordeelden wel tbs en behandeling krijgen, moeten we niet vreemd opkijken als deze veroordeelden opnieuw de fout in gaan. Iets wat trouwens beduidend vaak minder voorkomt dan in de belevingswereld van veel mensen. Feit blijft dat menigeen van mening is dat (levenslang) opsluiten, of dat nu met of zonder dwangbehandeling is, het enige juiste is om te doen. In die zin kunnen wij nog heel wat leren van een land als Noorwegen, waar ze hun veroordeelden menswaardig behandelen en een zeer vooruitstrevend strafregime hanteren. En hoe soft dat in de ogen van veel mensen ook moge zijn: de recidive is daar vele malen lager dan in de rest van de wereld.Verlies van vrijheid en autonomie als grootste straf Natuurlijk zullen er altijd daders van gruwelijke misdrijven blijven die onverbeterlijk zijn, die geen stoornis hebben en dus ook niet psychisch ziek zijn. Het is een groep die bewust kiest voor de duistere krochten van ons bestaan. Inderdaad is het dan noodzakelijk om deze groep langdurig uit de maatschappij te weren. Maar is het nu echt nodig om dan ook maar meteen het principe oog om oog, tand om tand te hanteren? Ik ben van mening van niet. Volgens mij zullen we ook dan, en misschien wel juist vooral, moeten zorgen voor een humane oplossing en een zo aanvaardbaar mogelijk leefbaar leven voor deze groep delinquenten. Want hoe onmenselijk zijn wij anders zelf wel niet, wij die aan de andere kant van de streep staan, als we daartoe niet eens in staat zijn? De hang naar vergelding en het excuus dat deze daders geen humaan beleid zouden verdienen, is niet alleen primitief te noemen, maar komt meestal vooral voort uit onbeheersbare emoties, onbegrip, of onverwerkte pijn van slachtoffers zelf. Bovendien staan de meeste mensen er nauwelijks bij stil dat hoe humaan het beleid ook eventueel zou zijn, het verlies van vrijheid en autonomie bij voorbaat al de ergste straf is die een mens kan krijgen. Quote In een hoogontwikkelde samenleving zorg je niet alleen als vanzelf voor de zieken, de armen en de zwakkeren, maar ook voor degenen die een verkeerde afslag genomen hebben. Y.M. De hoogontwikkelde samenleving in kinderschoenen De zogenoemde hoogontwikkelde samenleving waar velen denken deel van uit te maken en voortdurend hoog van opgeven, is natuurlijk een compleet lachertje. Want in een hoogontwikkelde samenleving zorg je niet alleen als vanzelf voor de zieken, de armen en de zwakkeren, maar ook voor degenen die een verkeerde afslag genomen hebben. En ja, ook als die afslag te gruwelijk voor woorden is, draag je in een beschaafde en ontwikkelde samenleving de zorg voor een menselijk en integer beleid ten aanzien van deze ernstig ontspoorde medemensen. Pas wanneer daar sprake van is, heb je recht van spreken en mag je absoluut hoog van de toren blazen over onze beschaafde en hoogontwikkelde samenleving. Zolang dat nog steeds niet het geval is, lijkt het me beter om dat dunne laagje beschavingsvernis eerst eens om te vormen tot daadwerkelijke beschaving. Het perspectief van een ex-slachtoffer Ongetwijfeld zullen velen dit niet met me eens zijn. De veelal begrijpelijke emoties hebben nu eenmaal meestal de overhand in dit soort gevoelige vraagstukken. Waarschijnlijk was dat ook de reden dat bijna alle (forensisch) psychiaters zo stil bleven gedurende alle commotie rond de trieste dood van Anne Faber. Als geen ander weten zij immers wanneer ze er beter het zwijgen toe kunnen doen. Misschien is het daarom ook juist wel dat ik nu toch van me laat horen. Om al het ontstane tumult, hoe begrijpelijk dat misschien ook is geweest, in een wat juister en breder perspectief te plaatsen. Niemand kan mij immers monddood maken met het argument dat ik niet zou weten hoe het is om slachtoffer te zijn en dat ik om die reden dien te zwijgen. Want in tegenstelling tot wat velen nu waarschijnlijk denken, weet ik als geen ander hoe het is om een slachtoffer te zijn van ernstige delicten. Hoe ontwrichtend het is wanneer daders die psychopaat zijn, zich jarenlang aan je vergrijpen op zeer jonge leeftijd. Hoe ze je met veel genoegen stelselmatig en sadistisch verkrachten, vernederen en zelfs martelen en ook nog eens verplichten toe te laten kijken hoe andere kinderen eenzelfde lot ondergaan. Ik ken het allemaal… Daarnaast ken ik ook de pijn wanneer daders op gruwelijke wijze een dierbare uit je eigen omgeving op zeer jonge leeftijd van het leven beroven. Tweeëntwintig was ze nog maar, mijn oude jeugdvriendinnetje met wie ik me zo intens verwant voelde vanwege eenzelfde lot dat wij beiden kennelijk moesten ondergaan en die ik als kind voortdurend in bescherming had proberen te nemen, omdat zij zoveel kwetsbaarder was dan ikzelf. De pijn en de worsteling met mezelf toen ik uiteindelijk aan haar graf stond, omdat ik gebukt ging onder een intens schuldgevoel: ik had haar toch niet kunnen beschermen tegen al het aangedane (seksuele) leed en het lot dat ze moest ondergaan. Het schokkende besef en de wroeging dat ik wel verder mocht leven, en zij niet. Ik ken het allemaal… Het intense verdriet, de wanhoop, de machteloze woede en de rouw om het nooit gedroomde leven, de levenslange impact en de lange, moeizame weg om hiervan te moeten herstellen. Ik ken het allemaal... Om dit alles ben ik van mening dat ik een iets zwaardere stem mag hebben in deze bijna hysterische discussie. Dat ik een ietsje meer recht van spreken heb wanneer ik zeg dat ook daders uiteindelijk mensen zijn. En dat het ons zou sieren om ze ook op die manier te behandelen, zodat zij in de toekomst andere keuzes zullen maken. En wanneer zij daar uiteindelijk toch niet toe in staat blijken te zijn, dat wij dan zorgen voor een zo humaan mogelijk bestaan, afgescheiden van de maatschappij. Niet omdat zij dat verdienen na al het aangerichte leed en verdriet, maar omdat ik van mening ben dat het onze menselijke plicht is om ook diegenen die van het rechte pad afraken bij de hand te nemen en ze de juiste weg in het leven te wijzen. Of dat nu mét of zónder goed eindresultaat zal zijn... Brief aan Wim Anker Jaren geleden heb ik strafrechtadvocaat Wim Anker eens een brief geschreven. Hij en zijn confrère Tjalling van der Goot kregen namelijk heel Nederland over zich heen en werden zelfs met de dood bedreigd omdat zij Robert M. destijds verdedigden. Als ex-slachtoffer heb ik hem daarom een hart onder de riem willen steken en benadrukt dat het juist was wat zij deden. Hij las mijn brief pas enige maanden later onder de kerstboom, liet hij me weten. Opgeslokt door zijn intensieve werkzaamheden en de duizenden haat- en dreigmails c.q. doodsbedreigingen naar aanleiding van deze zaak, was hij er nog niet eerder aan toegekomen, vertelde hij me. Hij was dankbaar en het ontroerde hem diep. Maar hoe triest is het wel niet dat hij dit nota bene van een ex-slachtoffer moest horen? In wat voor een wereld leven wij toch dat vergelding en angst voortdurend de boventoon voeren, letselschadeadvocaten een breed podium in de media krijgen en ook nog eens uitstekende zaken doen, en het gros van de mensheid strafrechtadvocaten en forensisch psychiaters te pas en te onpas aanvallen en door het slijk heen halen? Wie het weet mag het zeggen... Ter afsluiting wil ik u het laatste gedeelte uit deze brief niet onthouden. Omdat ik denk dat het zoveel meer zegt dan ik hier nu kan verwoorden. Ik wens u en dhr. van der Goot veel kracht en wijsheid toe in deze zaak, maar zeker ook in andere zaken. Wanneer de tijd daar is dat ‘mijn’ daders moeten voorkomen dan hoop ik dat ook zij een goede verdediging zullen krijgen. Nooit zal ik kunnen getuigen in een zaak die al op voorhand een gelopen race lijkt te zijn. Tot slot wil ik mijn bewondering voor u uitspreken voor uw strijd voor tbs’ers, en dan met name voor diegenen die op de longstay-afdeling zitten. Elk mens heeft hoop nodig in zijn leven. Iets om naar uit te kijken, iets om voor te leven en te vechten. Wetende dat er licht is aan het eind van de tunnel, hoe klein dat lichtje dan ook moge zijn soms. Bovendien snijdt het mes dan aan twee kanten. Met een klein beetje perspectief in het vooruitzicht kun je gaan werken aan je herstel en aan je vooruitgang. Zelfs als dit vooruitzicht heel ver weg is en het perspectief maar klein, zal dit net de vonk kunnen doen ontsteken die een mens nodig heeft. Dit geldt voor elk mens. En voor de mensen die het is ontgaan: ook een dader is een mens….. Kiezen we voor schaamte of trots? Misschien dat de tijd rijp is om het roer eindelijk om te gooien. Zodat we straks tegen volgende generaties kunnen zeggen dat wij niet barbaars waren maar gewoon niet beter wisten. Het zou zomaar kunnen dat zij, die het stokje straks van ons gaan overnemen, met bewondering en trots zullen terugkijken op de moed die wij hadden om samen een echt beschaafde samenleving tot stand te brengen. Een samenleving waarin wij daadwerkelijk omkijken naar onze naasten. Of dat nu de zieken, armen, zwakkeren of (zeden-)delinquenten zullen zijn.
