Het interview

Het kweken van bonsai begon in China en is rond 1300 AD naar Japan overgegaan, waar het echt gespecialiseerd werd. Bonsai betekent ‘plant in pot’ en is de traditionele Japanse kunstvorm die gericht is op het kweken van miniatuurbomen in potten. In eenvoudige lijnen vertoont het de wezenlijke kenmerken van een volgroeid natuurlijk exemplaar.

Het vormen van bonsai:

Het vormen van bonsai wordt in Japan op scholen onderwezen en de regels ervoor zijn heel strikt. De meesters in Japan vinden dat een bonsai niets te maken heeft met een boom in de natuur. Hier, in het westen, worden ze juist gekweekt naar bomen in de natuur, in miniatuur dus.

Het begon op mijn twaalfde:

“Op de lagere school had ik een leerkracht die in Japan was geweest”, vertelt Rudy. “Hij kon daar heel boeiend over vertellen. Op mijn twaalfde heb ik twee jonge boompjes in potten gezet. De ene zette ik in de winter binnen en de andere buiten in de volle grond. Maar binnen gingen ze kwijnen, vooral de juniperus (jeneverbes). Ik heb toen onderzoek gedaan en kwam er achter dat ze aldoor buiten moesten staan. In potten weliswaar, want in de volle grond is het geen bonsai.”

Kunstvorm:

“Ik heb kunstonderwijs gevolgd en bonsai zijn een kunstvorm. In het begin twijfelde ik en dacht dat het toegepaste kunst was. Dus aangepast naar wat mensen mooi vinden. Ik zag in een tuincentrum een affiche van een bonsai. Ik vroeg aan een vrijwilliger die daar bezig was om inlichtingen. Ik werd doorverwezen naar ‘Ikeda’, de Belgische bonsaiclub. De naam Ikeda verwijst naar een stad in Japan, het centrum van bonsaikwekerijen en toebehoren. Ik heb contact opgenomen met de club en ben lid geworden.”

Niet elke boom is geschikt als bonsai:

“Dat was als thuiskomen. Je zuigt als een spons alle informatie op en krijgt antwoorden op al je vragen. In principe zijn alle bomen en struiken met een houterige stam geschikt om bonsai uit te vormen. Je moet wel rekening houden met boomsoorten die niet echt oud worden, zoals de krulwilg of de eigenzinnig groeiende berk. Die zijn niet echt geschikt hiervoor.” Een bonsai overleeft je “Een element van een bonsai vormen is dat het heel veel tijd nodig heeft en waar je veel geduld voor moet hebben. Dat geduld krijg je uiteindelijk en je moet van planten houden. Bonsai kunnen bij goede verzorging en veel liefde honderden jaren oud worden, ze overleven je dus.”

Bonsaituin:

“Abraham Rammeloo, de directeur-conservator van het Arboretum in Kalmthout, kende ik van vroeger. Ik ben hem gaan vragen of hij geïnteresseerd was in een bonsaituin.

Dat wilde hij al lang, want zijn ouders waren ook al met bonsai bezig geweest. We zijn met zeven boompjes begonnen, dat is nu zeven jaar geleden, nu zijn het er zo’n dertig die permanent tentoongesteld worden.

Daarnaast hebben we er achter de schermen nog zo’n honderd in vorming.

Mijn collega Frie Van Ballaert en ik zorgen voor de hele collectie. Frie kwam hier als bezoekster en is als vrijwilligster gebleven.”

Leiden maar niet forceren:

“Bonsai interesseerden me en ik kwam in het Arboretum als bezoeker”, legt Frie uit.

“Ik zag al die bonsai en dacht: dit is het!

Ik ging foto’s maken en sprak Rudy aan. Die vertelde me van alles en zei: ‘Kom ook eens helpen! Dat heb ik gedaan en nu nog steeds, ruim twee jaar al. Het bezig zijn met bonsai is zo rustgevend. Zo’n boom kun je begeleiden, maar je bent met levende wezens bezig. Ze doen uiteindelijk hun eigen zin. Je kunt een boom leiden, maar niet forceren.”